m
26
het pand wezenlijk wordt aangetast
en dat procedureel weinig zorgvuldig
te werk is gegaan omdat de monu-
mentenraad, die notabene te kennen
had gegeven advies te willen uit
brengen, niet daartoe in de gelegen
heid is gesteld. Opmerkelijk is dat
deze bezwaren tot op heden in de
procedure onaangetast zijn geble
ven.
Standpunt van Heemschut
Onderwijl doen zich een aantal ont
wikkelingen voor. De Rijkscommissie
voorde Monumenten (afdeling III
De kopse gevelwand van De Berckepoort.
van de Raad voor het Cultuurbe
heer) brengt alsnog advies uit aan
de minister in de brief van 30 augus
tus 1990. Dat advies is volstrekt ver
nietigend voor het plan.
Enkele citaten daaruit:
'De commissie is in tegenstelling tot
de Rijksdienst voor de Monumenten
zorg van mening, dat zowel uit over
wegingen, die het respecteren van
het monument betreffen als die het
beheer van het stadsbeeld in de be
schermde gezicht ter plaatse regar
deren er wel degelijk aanleiding was
die vergunning te weigeren' en dat
de ingrepen 'de historische
waarde van dit midden 16de eeuwse
complex geweld zullen aandoen.'
'Dat de architect ook binnen tradi
tionele bouwvolumes een eigentijdse
vormgeving wil hanteren, acht de
commissie op zichzelf juist. In dit ge
val zijn echter de gevels van de aan
bouw noch in harmonie met, noch in
een boeiend tegenspel tot het oude
gebouw gebracht. Zij zijn eerder op
dringerig modieus, zodat zij afbreuk
doen aan het monument en - het
gaat hier om een beschermd stads
gezicht - aan het stadsbeeld. Ook
weer in tegenstelling tot de Dienst
meent de Commissie voorts dat hier
geen sprake zal zijn van een margi
nale aantasting en dat de beoogde
aanbouw niet slechts als een wel
standsaangelegenheid moet worden
beschouwd.' De commissie vindt
dat deze vergunningsaanvrage
niet door u (de minister, H.B.) geho
noreerd had dienen te worden. In
overleg met de Dienst en op advies
van de Commissie had gezocht
moeten worden naar een vanuit een
oogpunt van monumentenzorg be
vredigender oplossing. De Commis
sie was dan ook gaarne in de gele
genheid gesteld u van haar mening
te laten blijken, voordat de vergun
ning door u was verleend.' sic! Een
waarlijk niet mis te verstaan advies.
Echter in de uitspraak op het be
zwaar gaat de bezwaarschriftencom
missie van de Minister geheel daar
aan voorbij en rept er met geen
woord over.
Heemschut vraagt bovendien advies
aan twee hoogleraren uit verschillen
de disciplines. Onafhankelijk van el
kaar komen beide hoogleraren tot de
conclusie dat deze plannen geen
doorgang mogen vinden.
Prof. Dr. C. J. A. C. Peeters hoog
leraar kunstgeschiedenis aan de Ka
tholieke Universiteit Nijmegen, 'On
gehoord Schandalig Het
toelaten van zulke vernielingen is
een allerernstigste blamage voor alle
monumentenzorg-instanties en dient
alsnog herroepen te worden wil de
monumentenzorg nog enige geloof
waardigheid behouden.'
Prof. Ir. L. C. Röling, architect,
hoogleraar aan de Technische Uni
versiteit van Delft: 'indien de Monu
mentenzorg als resultaat heeft dat
waardevolle historische gebouwen
op een wijze worden beheerd, als
plannen voor de Berckepoort doen
vrezen, Monumentenzorg géén bete
kenis heeft.'
Tijdens de beroepsprocedure blijkt
ook nog dat er geen positieve rap
portage is van de ambtenaren van
de Rijksdienst voor de Monumenten
zorg. De rapporteurs wijzen de ver
bouwing af en bepleiten meer onder
zoek voorafgaand aan en tijdens de
bouw.
Dat alles gevoegd bij het advies van
architect Van der Stoep, levert het
beeld op dat geen positief advies of
oordeel bestaat over de huidige
plannen van Van Schijndel.
Opdrachtgever en architect
De argeloze lezer zal zich inmiddels
mogelijk afvragen: Hoe heeft het zo
ver kunnen komen? Is het wel zo dat
dit de enige oplossing kan zijn?
Waar is het in de procedure dan toch
mis gegaan?
Een procesgang die aan planvoor
bereiding eigenlijk ten gronde zou
moeten liggen geeft het volgende
beeld:
Nadat inventarisatie heeft plaats ge
vonden en het daarvoor benodigde
historisch, kunst- en bouwhistorisch
en archeologisch onderzoek is ver
richt kan op basis van de uitkomsten
daarvan - het gaat hier over belang
rijke monumenten - de keuze van
een architect plaatsvinden, die het
programma van eisen van de toe
komstige gebruiker binnen het kader
van de onderzoeksuitkomsten dient
te realiseren. Bij belangrijke projec
ten kan het onderzoeksteam dan
ook als begeleidingscommissie fun
geren. Een dergelijke procedure, in
het buitenland heel gewoon, is - zo
als uiteengezet - niet gevolgd.
Het moet gezegd worden, en ter
zitting in de beroepsprocedure is ook
onweersproken aan de orde geko
men, dat de wijze waarop de keuze
van de architect tot stand is geko
men weinig gelukkig is te noemen.
Bij een rijksmonument in deze bij
zondere orde ligt het meer voor de
hand een ervaren restauratiearchi
tect de opdracht te verlenen, dan
een architect die van huis uit binnen
huisarchitectuur en vormgeving in
zijn vaandel heeft staan. Een ont
werper heeft tenslotte toch - en dat
is zijn goed recht - altijd de behoefte
om een eigen stijl in zijn ontwerp te
maken. Hoewel dat op zich geen be
zwaar behoeft te zijn, is het voor de
Berckepoort fataal gebleken. 'Op
dringerig, modieus' zoals de Rijks
commissie voor de Monumenten aan
de Minister schrijft.
Gemeentelijke monumentennota
Een andere kant betreft de gemeen
telijke inzichten en de consistente
toepassing daarvan. Die inzichten nu
zijn vervat in de recente monumen
tennota.
De gemeentelijke nota stelt dat de
huidige restauratieopvattingen zich
richten op het conserveren van de
gegroeide historische situatie. Het
begrip restauratie wordt gedefinieerd
als conservering. Daardoor kunnen
gemakkelijk misvattingen ontstaan.
Laten we daarom eens bezien welke
definitie wordt gehanteerd in het vak
gebied dat zich bij uitstek daarmee
bezig houdt: de kunsthistorie.
In wetenschappelijke kringen, die
zich beroepsmatig bezig houden met
restaureren en conserveren wordt
het begrip conserveren omschreven
als 'behoeden voor verder verval',
terwijl restauratie daarentegen wordt
gezien als 'die handeling noodzake
lijk om de oorspronkelijke functie op
nieuw begrijpbaar te maken'. Met dat
onderscheid wordt de problematiek
