waterstanden sinds 1831 aan een
rekenkundige analyse, die de nood
zaak van deze dijkverhogingen on
deruit haalt. Zijn conclusie is dat het
gemiddelde waterpeil in elk geval
van de Waal sinds 1831 daalt in
plaats van stijgt. Bovendien blijkt er
maar één echte risicofactor te zijn
voor overstroming: de vorming van
ijsdammen door opeenhoping van
ijsschotsen. Het water zoekt dan al
tijd een weg over de dijken, hoe
hoog deze ook zijn!
Cultuurlobby zwak
Verschillende medewerkers aan 'At-
tila' merken op dat er nauwelijks een
lobby voor cultuurbescherming is,
anders dan voor natuur- en milieube
scherming. Zo gebeurt het vaak dat
historisch waardevolle dijkhuizen te
gen de binnenzijde van de dijk ge
sloopt worden om een stukje natuur
aan de buitenzijde te kunnen sparen.
De natuur is echter te reconstrueren
en kan zichzelf herstellen, terwijl cul
tuurhistorische elementen eenmalig,
tijdgebonden en dus onvervangbaar
zijn. Dit verschil tussen natuur en
cultuur zou kunnen verklaren waar
om politici wel makkelijk over 'na
tuurbeleid' praten, maar bang zijn
voor cultuurbescherming.
Eenzame strijd
Actievoerende dijkbewoners voeren
een moeilijke, eenzame strijd. Vrijwel
niemand kan of wil hen helpen of
hun vragen beantwoorden.
In afwachting van de dijkverzwa
ringsplannen van de Waterschappen
lijken andere overheden zich angst
vallig schuil te houden. Zelfs ge
meentebestuurders komen soms
niet eens op voor de belangen van
dijkbewoners onder hun ingezete
nen, om hun eigen carrièrekansen
niet in de weg te staan. Het maken
van bestemmingsplannen blijft uit,
de aanwijzing van door het Rijk be
schermde dorpsgezichten eveneens
(dorpsgezicht Neerijnen). Ongeruste
bewoners zijn bang dat bescherming
straks niet meer nodig is, niet zonder
reden.
Herhaaldelijk krijgen dijkbewoners
te horen dat hun situatie uiterst on
veilig is en dat uitstel van dijkverzwa
ring onverantwoord is. De autochto
ne bewoners laten zich echter niet
bang maken, ledereen weet dat de
rivierdijken al meer dan veertig jaar
geen onderhoud gekregen hebben.
Neemt Rijkswaterstaat het risico van
dijkdoorbraak dan zelf wel serieus?
Rijkswaterstaat maakt geen plan
nen voor kilometerslange stukken
dijk tegelijk. Nee, het gaat bij kleine
beetjes: telkens stukken dijk van
slechts een paar kilometer. Waarom
geen plannen met een groter over
zicht? Een van de antwoorden moet
als volgt luiden: Bij stukken van min
der dan 5 km hoeft geen milieu-ef
fect rapportage plaats te vinden.
Alternatieven
Waarom niet naar alternatieven ge
zocht, die minder schade aanrich
ten? Zwakke plekken in fraaie, oude
dijken kunnen immers met damwan-
den verbeterd worden. Op sommige
plekken kunnen kademuren gewenst
zijn.
Waarom niet gekeken naar midde
len die een hoge waterstand tegen-
vanuit andere oogpunten van natio
naal belang. Zo onttrekt het proces
van planvorming zich principieel aan
democratische mogelijkheden tot
bijsturing.
Dit staat in schril contrast tot bijvoor
beeld het totstandkomingsproces
van bestemmingsplannen. Dijkbewo
ners kunnen ook geen beroepschrift
indienen bij de AROB-rechter. De
Waterstaatswet van 1900 vraagt om
aanpassing aan de gedemocrati
seerde samenleving.
De uitwerking van de plannen ge
beurt op grote afstand van enige po-
Dijkhuisje bij Neerijnen, (foto Abele Reitsma)
gaan, zoals maatregelen die zorgen
voor een betere doorstroming van
het rivierwater: het uitbaggeren van
de rivierbodem en het versmallen
van de rivierkribben? Of een regeling
voor een betere afvoer van het rivier
water door de sluizen bij de Noord
zee. Of een aangepast stuwenbe-
heer?
Deskundigen zeggen dat rijkswa
terstaat vroeg of laat haar aandacht
zal moeten verplaatsen van de rivier
dijken naar de zeedijken. Vast staat
immers dat de zeespiegel stijgt als
gevolg van het broeikaseffect. Dank
zij de deltawerken vormen de invloe
den van de zee geen bedreiging
meer voor de rivierdijken. Vroeger
waren eb en vloed ver landinwaarts
waar te nemen, maar nu niet meer.
Verouderde wet
Afgezien van het cultuurhistorische
belang, is de rivierdijkverzwaring ook
litieke controle, terwijl de consequen
ties groot en de alternatieven vele
zijn. Is dit bij elkaar geen onderwerp
voor bestuurlijke vernieuwing?
Bijna Roemenië
De andere Europese rivierdelta, in
Roemenië, moest het ontgelden on
der een totalitair regime; de Neder
landse onder een regime dat zich
laat dicteren door een civieltechni
sche lobby. Dit lijkt helaas niet min
der meedogenloos en selectief in
creativiteit te zijn.
Naar aanleiding van: Attila op de
bulldozer, Rijkswaterstaat en het ri
vierengebied (60 blz.). Diverse au
teurs. Uitgeverij G. A. van Oorschot.
ISBN 90 282 0774 0. Prijs 17,50.
P.S. Naast de Bond Heemschut ont
fermen ook de Stichting Uiterwaar
denpark Maas-Waal-Merwede te Da
lem en de Stichting i.o. Red ons Ri
vierenlandschap te Amsterdam zich
over het bedreigde rivierenland
schap.
