Nederland rivierenland,
hoe lang nog?
Abele Reitsma
4
Als er iets karakteristiek Nederlands is, dan is dat wel ons rivierenland
schap. Kronkelende dijken, uitgestrekte uiterwaarden, oude boomgroe
pen en kenmerkende dijkwoningen. Een continue afwisseling van schil
derachtige plekken. Het landschap van onze rivierendelta is zelfs uniek
op de wereld. Maar: nog voor de eeuwwisseling dreigt dit tot het verle
den te behoren!
Honderden kilometers fraaie dijken,
talloze dijkhuisjes, kolken en be
groeiingen maken langzaam maar
zeker plaats voor kolossale, rechte
zeedijken die geen pittoreske ele
menten in hun nabijheid dulden. Een
dorpje als Brakel is ontzield met de
sloop van liefst 160 huizen en een
kerk. Geleidelijk aan voltrekt zich
een ramp van tenminste nationale
omvang.
Grote stukken rivierdijk zijn al 'verbe
terd'.
Voor andere stukken zijn al ingrijpen
de dijkverzwaringsplannen vastge
steld. Voor de overheidsfinanciën
overigens een onzekere operatie die
uit zal monden in een miljardenpro
ject.
Bewoners van huizen langs de
dijk krijgen al in een pril stadium te
horen dat de dijk verzwaard wordt en
dat hun huis dan vanzelfsprekend
gesloopt gaat worden. Vervolgens
verlaten deze mensen hun huis 'vrij-
Dijkbebouwing bij Neerijnen. (foto A. Reitsma)
willig' en verkopen het aan het wa
terschap. Wie protesteert krijgt geen
gehoor.
Achteraf blijkt dan dat de plannen
nog maar in een pril stadium waren,
maar de huizen zijn dan al verloren.
Machteloos
Toch krijgt deze tragedie nauwelijks
publieke belangstelling. Telkens als
er toch even aandacht voor is, over
heerst de teneur dat dit proces niet
meer te keren is. Het zou een ge
passeerd station zijn, ook voor de
politiek. Belangenorganisaties schrij
ven wel brieven naar ministers, maar
krijgen antwoorden die zich hullen in
een bekend procedureel rookgordijn.
Dijkbewoners nodigen parlementsle
den uit, maar krijgen geen gehoor.
Ze voelen zich machteloos en zitten
met talloze, onbeantwoorde vragen.
Dijkbewoners hebben nauwelijks ju
ridische mogelijkheden. Zij zijn na
melijk niet als belanghebbende er
kend. Wat dan te doen? Welk middel
blijft dan over?
'Voor de dressuur van de beer be
schikken wij over een methode die
bewezen heeft de koers van de ge
schiedenis te kunnen veranderen:
wij maken een boekje' schrijft Gerrit
Noordzij, een van de zes onafhanke
lijke, scherpzinnige geesten die het
pamflet 'Attila op de bulldozer' schre
ven. Het boekje is een beschamen
de aanklacht tegen de onverbiddelij
ke manier waarop het rivierenland
schap om zeep geholpen wordt. De
publicatie leidde tot een golf van pa
ginagrote artikelen in dag- en week
bladen. De discussie is nog niet ver
stomd.
Gerrit Noordzij signaleert in 'Attila'
dat er veel schort aan de maat
schappelijke verantwoording van het
waterstaatswerk:de verantwoor
ding van de operatie is eigenlijk heel
eenvoudig: Rijkswaterstaat vindt dat
het zo moet en daarom gebeurt het
zo'. 'Het moeizame proces waarin
medici beginnen te leren dat zij aller
eerst buiten hun eigen kring verant
woording af moeten leggen, is tot de
planologie nog niet doorgedrongen:
als de hoofdingenieur van Rijkswa
terstaat vindt dat de nieuwe brug er
op papier mooi bijligt dan is die brug
ook mooi.'
Waterpeil daalt eerder
De dijken moeten na verhoging be
stand zijn tegen een waterpeil, dat
volgens berekeningen eens in de
1250 jaar voorkomt. Gemiddeld zou
den de dijken hiervoor met ruim 1
meter verhoogd moeten worden. Te
gelijk zou dan de dijkbreedte aan de
voet moeten worden verdubbeld.
Een van de medewerkers aan 'At
tila', ir. Jan Bervaes, onderwierp alle
