Kitihs
s.-spï;
Noten
Literatu u r
26
waarvan er maar een twintigtal kun
nen worden ingewilligd. In deze ca
tegorie komen regelmatig postzegels
voor met voorstellingen van oude en
moderne bouwkunst, nieuwe richtin
gen in de architectuur, monumenten
van bedrijf en techniek, varende mo
numenten en voorstellingen ontwor
pen door architecten.
Voor 1940 zijn er geen postzegels
verschenen met architectuur. Wel
werden af en toe architecten uitge
nodigd ontwerpen te maken. Niet al
leen De Bazel, maar ook M. de Klerk
leverde in 1923 een ontwerp; dit was
het resultaat van een prijsvraag die
werd uitgeschreven door de Vereni
ging voor Ambacht en Nijverheids
kunst. Tegelijkertijd verscheen in de
stijl van de Amsterdamse School
een aantal PTT gebouwen ontwor
pen door de Rijksbouwmeester
J. Crouwel (1885-1962), waarvan
Hilversum (Dudok) Postkantoor
(Bremer) en Shell-gebouw (Oud)
Den Haag, Beurs (Berlage) en de
Van Nellefabriek (Brinkman van
der Vlugt). De tekeningen zijn van F.
Lammers en A. Fredericks.
Een serie met moderne architec
tuur volgde in 1969; het Henny-huis
in Huis ter Heide (1915) van R. van
't Hoff, het Rietveld-Schröderhuis
(1924) in Utrecht, Duikers Open-
luchtschool(~\936) en Van Eyck's
Burgerweeshuis (1960) in Amster
dam en het Congresgebouw in Den
Haag van Oud (1969). De tekenin
gen zijn gemaakt door de schilder
Rein Draijer, die inmiddels een vijf
tigtal postzegels heeft ontworpen.
Bladerend door de Speciale Cata
logus, die jaarlijks door de Neder
landse Filatelistenvereniging wordt
uitgegeven, komt men regelmatig af
beeldingen tegen die betrekking
een fluorescerende stift de woorden
Utrecht en Universiteit. Voor de Dom
koos Cornet een combinatie van een
tekening van Saenredam en een
foto, duidend op oud en nieuw. De
Heemschutzegel toont een gravure
van het Duitse Huis, het zorgenkind
van de Bond, met erachter een foto
van 'moderne' lucht geprojecteerd.
Het lijkt allemaal betrekkelijk een
voudig, maar voordat de postzegel
bij het postkantoor ligt, is er een lan
ge periode van voorbereiding aan
vooraf gegaan. Gesprekken met
aanvragers, zoeken naar een ge
schikte ontwerper, ontwerpfase,
drukfase en uiteindelijk de emissie.
En dan te bedenken dat deze kunst
werkjes slechts gedurende een
maand bij de postkantoren te koop
zijn. De waarde is na gebruik gelijk
geworden aan die van het adres en
de envelop, maar kan na verloop
ryrvvzaTT
JlSMJi
NEDE RIL ANP
In 1955 gaf de PTT een serie uit van bekende voorbeelden uit de Nederlandse architectuur. Lammers en Fredericks tekenden het stadhuis van Dudok
in Hilversum, het Haagse Shellgebouw van Oud, de Beurs van Berlage in Amsterdam, het Haagse stationspostkantoor van Bremer en de van Nelte-fa-
briek van Brinkman en Van der Vlugt te Rotterdam.
dat in Utrecht (1924) en Amsterdam
(1927) zich nog in redelijk oorspron
kelijke staat bevinden. In 1933 ont
wierp Piet Kramer twee zegels met
betrekking tot het reddingswezen;
waarvan één het op te richten monu
ment in Den Helder verbeeldt, dat hij
in 1934 voltooide.
In 1970 waren het de architecten
Graatsma en Slothouwer, na 1933
de eersten, die een ontwerp voor
een postzegel leverden. Ze ontwier
pen de kinderzegels met kubische
voorstellingen, hetgeen een gevolg
was van het feit dat zij in hetzelfde
jaar op de Biënale in Venetië het re
sultaat exposeerden van jarenlang
onderzoek naar de mogelijkheden
van de kubus. De laatste in deze
reeks zijn de zegels met afbeeldin
gen van het Paleis op de Dam naar
een ontwerp van Jo Coenen (1982).
Pas na de Tweede Wereldoorlog
zien we gebouwen op postzegels.
De zomerzegels van 1948 tonen de
Ridderzaal, de Paleizen op de Dam
en aan de Kneuterdijk en de Nieuwe
Kerk. Ze werden uitgegeven ter ere
van de inhuldiging van Koningin Ju-
liana. De zomerzegels van 1951 wa
ren gewijd aan kastelen. In 1955 ver
schijnt er een serie met voorbeelden
van moderne architectuur: stadhuis
hebben op de bouwkunst; moderne
architectuur, vestingwerken, kaste
len, stads- en dorpsgezichten, brug
gen, gebouwen van bedrijf en tech
niek enz. Met het tot stand komen
van een serie bijzondere postzegels
is van aanvraag tot emissie onge
veer een jaar gemoeid. In de jaarlijk
se uitgave: 'De Nederlandse Postze
gels'2 kan men deze weg op de voet
volgen. De boekjes verschijnen van
af 1970 en zijn op zich kunstwerken
van grafische vormgeving. In de uit
gave 1986 lezen we hoe de 'Heem
schut Jubileumzegel' tot stand is ge
komen. In dat jaar waren er een aan
tal redenen om een Utrecht-serie uit
te geven: de Restauratie van de
Dom voltooid, 350 jaar Universiteit
en Heemschut viert haar 75-jarig be
staan. 75 jaar is geen jubileum waar
voor de PTT in de regel een zegel uit
geeft. In dit géval kon Heemschut
'meedoen' met Dom en Universiteit.
De ontwerpen zijn van Baer Cornet
(Venlo 1937). De basis voor het ont
werp gold een herdenking, 'een
vroeger-nu situatie', aldus Cornet.
Voor de Universiteitszegel gebruikte
hij een proclamatie, die aan de be
volking van Utrecht de oprichting van
de Universiteit bekend maakte. Hij
markeerde op moderne wijze met
van jaren weer sterk in waarde stij
gen als verzamelobject.
1 Het PTT Museum bevindt zich aan
de Zeestraat 82 te Den Haag.
2 Zie: Nederlandse Postzegels; ach
tergronden, emissiegegevens,
vormgeving en poststempels. Deze
uitgave verschijnt jaarlijks sedert
1970 en is een gemeenschappelij
ke uitgave van de PTT en de SDU.
- Architectuur en Postzegels; een
uitgave van de Kon. Mij tot de Be
vordering der Bouwkunst Bond
van Nederlandse Architecten;
tekst Paul Hefting. 1988.
- 'Kunst en vormgeving bij de PTT'
In: Kunstschrift, openbaar kunst
bezit, 29 (1985), afl. 5 (okt/nov);
verschillende bijdragen.
- Speciale Catalogus van de post
zegels van Nederland, Curacao,
enz.; 50e editie 1991uitg. v.d.
Ned. Vereniging van Postzegel
handelaren te Den Haag.
