Pro en contra
van gevelreinigingssystemen
ffl
Everhard Jans
22
Wie herinnert zich niet het glorieuze Parijs uit de na-dagen van Presi
dent de Gaulle. Alle bekende gebouwen zoals de Notre-Dame weer blin
kend wit, ontdaan van zwarte smurrie. Zo wordt de belevingswaarde
van monumentale gebouwen versterkt. De Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg stelt zich nog terughoudend op, onder het motto 'mooi vuil
is niet lelijk' Vergelijk de tint van het Paleis op de Dam. De traditionele
gevelreinigingsmethoden gaven alle aanleiding er met mate gebruik
van te maken, vanwege de schade aan het muuroppervlak.
Door het weghalen van dikwijls dun
ne, eenmalige beschermende opper-
vlaktelagen wordt de kwetsbaarheid
groter (poreuze vlakken, vochtinwer-
king) en funest is daarom ook de
toepassing van grote hoeveelheden
Detail De Bijenkorf tijdens de gevelreiniging.
water. Vervuiling en patina mogen
niet met elkaar verward worden! Pa
tina is de unieke beschermende
laag, vergelijkbaar met het vernis
van olieverfschilderijen, die na ver
wijdering alleen maar een kwetsbaar
oppervlak blootlegt. Ir P. K. van der
Schuit onderzocht al in 1978 de mo
menteel gangbare reinigingsmetho
den van muurvlakken aan gebou
wen, die al wat ouder zijn en een vuil
uiterlijk hebben.
Deze deskundige stelt vast 'Steen
zal op plaatsen die regelmatig door
neerslag worden afgespoeld, door
de eroderende werking het langst
schoon blijven. Daarentegen zullen
nissen, onderkanten van lijsten,
sommige gedeelten van beelden en
dergelijke eerder en duidelijker vuil
worden. Dit verschijnsel is bij kalk
steen het best zichtbaar. Stofvervui-
ling, gewoonlijk bestaande uit roet,
zand, cement, zouten en dergelijke
kleurt gebouwen zwart en bedekt ze
met korsten van verschillende struk-
tuur en dikte. Deze korsten ontstaan
door de tussenkomst van stofdeel
tjes. Een onjuiste of onnodige reini
ging kan onherstelbare schade ver
oorzaken.' Daarom is het nuttig, de
gevelreinigingsmethoden in grote lij
nen de revu te laten passeren.
Droge en natte methoden
Men zou het gevelreinigen in twee
hoofdgroepen kunnen indelen: droge
en natte methoden. Bij de droge rei
nigingsmethoden wordt o.a. het stra
len met verschillende produkten toe
gepast. Bij voorbeeld met staalgrit,
gemalen slakken of verschillende
soorten zand. Dit moet wel kwarts-
vrij zijn i.v.m. silicose (steenhouwers
longziekte), p.v.c. korrels of bij voor
beeld gemalen pitten. Dan is er nog
een variatie: het z.g. vacuüm stralen.
Voorts wordt er gebruik gemaakt -
vooral bij kleinere vakken - van bor
stelen en schuren. Het nadeel van al
deze methoden is, dat ze in meer of
mindere mate de ondergrond be
schadigen/aantasten met als gevolg
dat o.a. de bindingskracht van het
steenoppervlak terugloopt en het
verouderingsproces daardoor ver
snelt. Storend is vanzelfsprekend de
stofoverlast.
Bij de natte reinigingsmethoden
zijn de variaties wat groter. Algemeen
kan gesteld worden dat het reinigen
met alleen water wel of niet onder
hoge druk een aantal nadelige as
pecten kent zoals vlekvorming op de
Reiniging van voorgevel De Bijenkorf te Am
sterdam.
gevel door het opzuigen van het vuile
water in steen en voegen en het op
drogen, vooral op lager gelegen ge-
veldelen. Eveneens ontstaat vlekvor
ming door zoutverplaatsing naar het
steenoppervlak. Het zgn. afschilferen
bij vooral zachtere steensoorten ont-
J. van Raamsdonk.
staat vaak door ontbinding van zou
ten en destructurering van bindings-
stoffen. Oudere voegen lopen een
groot risico wanneer overmatig veel
water gebruikt wordt. Ook de ontwik
keling van b.v. algen, mossen, pollen,
zaden, schimmels, zwammen enz.
neemt sterk toe. Vaak al binnen en
kele maanden is een groene waas
waar te nemen. Tijdens een vorstpe
riode of alleen maar nachtvorst kan
grote schade worden aangericht in
dien de behandelde gevel niet volle
dig droog is. Het drogen kan soms
maanden duren.
Nu we weten dat water een zeer
nadelig effect heeft op praktisch alle
soorten gevels zijn natuurlijk varia
ties waarbij water wordt gebruikt niet
best. Toepassing van water onder
hogedruk, gekombineerd met diver
se straalmiddelen is zo'n slecht voor
beeld. Toepassing van chemicaliën,
zoals o.a. alkalische en zure reini-
gingsprodukten, nagespoeld met wa
ter, is min of meer schadelijk. Afhan
kelijk van het gevelmateriaal zijn op
korte of op lange termijn de chemi
sche reacties zichtbaar en in vele
gevallen desastreus, zoals b.v. witte,
gele en zwarte vlekken, opbleken,
zout- en kalkuitbloei, korrosie, steen-
struktuurachteruitgang enz. Het ge
bruik van vuiloplossende en absor
berende pasta's is ook een mogelijk
heid maar erg arbeidsintensief. Wel
minder schadelijk voor de steen
maar ook hierbij komt weer water
aan te pas met alle negatieve gevol
gen van dien. Toch zijn er, zoals ook
Van der Schuit opmerkt, alkalische
komplexon-pasta's die wel een goe
de werking hebben. Vanuit de monu
mentenzorg gezien laten deze pas
ta's praktisch niets schadelijks achter
