Heemschut-initiatief eerste stap
tot bescherming historische grensstenen
15
Rob Lureman
Een opgelapte grenspaal uit 1766 in het Achterhoekse Dinxperlo wordt
misschien het begin van grensoverschrijdende monumentenzorg in de
provincie Gelderland. De enig waardevolle grenssteen die het grens
dorp Dinxperlo (nog) telt werd vrijdag 30 november 1990 met het nodige
ceremonieel weer op zijn historische plaats gezet. Heemschut stond aan
de wieg van dit herstel in oude glorie.
Gelijktijdig werd een tweetalige bro
chure (Ned.-Duits) gepresenteerd,
die een aanzet moet zijn tot een be
tere bescherming van grenspalen en
-stenen langs de oostgrens. Het Dinx-
perlose exemplaar vervult, althans
voor Gelderland, een voorbeeldfunc
tie.
De brochure is een uitgave van
het Samenwerkingsverband Oost-
Gelderland (SOG), een club van ze
ventien Oostgelderse gemeenten die
op tal van terreinen samenwerken.
In de brochure is het oog gericht op
het Europa zonder binnengrenzen
na 1992. De titel "Grenzen verva
gen, de herinnering blijft' lijkt op een
reeds vervulde wens te duiden, maar
zover is het nog niet. Grenzen mo
gen verdwijnen, maar de meest
waardevolle markeringen op de
scheidslijn (stenen, palen, wachthok-
jes, enz.) dienen als herinnering te
blijven staan. Ook volgende genera
ties moeten het spoor terug kunnen
volgen van de lappendeken van lan
den die Europa eens was. Langs de
Belgisch-Nederlandse grens valt, als
ik goed ben ingelicht, al een aantal
grenspalen onder monumentenzorg,
aan de oostgrens met Duitsland is
dat nog nauwelijks het geval.
Grenstractaat 1960
Dat bescherming geen overbodige
luxe is, blijkt uit het verwijderen van
als 'overtollig' beschouwde stenen in
het kader van het grenstractaat tus
sen Nederland en de Bondsrepu
bliek van 8 april 1960. Het was de
zelfde overeenkomst die de terug
gaaf (in 1963) regelde van het als
oorlogsbuit in beslag genomen El-
ten, Tüddern en Süderwick Dinxper-
lo's tweelingbroer). Tal van waarde
volle 18de-eeuwse grensstenen wer
den in de jaren zestig en zeventig
'rücksichtlos' losgeweekt van hun
historische omgeving. Enkele zijn nu
te bezichtigen in of bij musea in Arn
hem, Rotterdam, Zutphen en Win
terswijk. Anderen vonden hun weg
naar particuliere tuinen of werden,
dat gebeurde ook, ingemetseld als
pronkstuk bij de open haard.
Naarmate 1992 dichterbij komt,
De zogenaamde Vietsteen uit 1753 in de Win-
terswijkse buurtschap Ratum, met wapen van
Munster. Aan de andere kant staat het wapen
van Gelre. De inscriptie 'renovatum' slaat niet
op vernieuwing maar op vervanging van een
houten voorganger, (foto Jan Gal)
neemt de vrees toe voor een herha
ling van de opruimkoorts uit de jaren
zestig en zeventig. De provinciale
commissie Gelderland van Heem
schut nam daarom rond de jaarwis
seling van 1987/'88 het initiatief tot
een reddingsactie, waarvan de res
tauratie van de Dinxperlose grens
steen in 1990 het eerste resultaat is.
Heemschut zocht contact met de (in
middels opgeheven) Gelderse Mo-
numentenraad, het Staring instituut
in Doetinchem en het Streekarchiva-
riaat Oost-Gelderland. Gezamenlijk
werd besloten tot een onderzoeks
project van bescheiden omvang,
maar met een duidelijke voorbeeld
werking. Om die reden werd een
grens getrokken bij Dinxperlo en Ei
bergen. Door het tussenliggende ge
deelte zou de stofkam getrokken
worden. Het onderzoek kon starten
toen het intergemeentelijk samen
werkingsverband (SOG) financiële
steun toezegde.
De resultaten van een eerste ver
kenning werden najaar 1989 in han
den gesteld van de Rijksdienst voor
de Monumentenzorg. Die verken
ning, in de vorm van een inventarisa
tie, was tevens de basis voor de bro
chure 'Grenzen vervagen...'. Het on
derzoek werd verricht door Peter
Meerdink van het streekarchivariaat
Oost-Gelderland. Meerdink oriën
teerde zich op ouder veldwerk van
de inmiddels gepensioneerde doua
ne-ambtenaar H. H. Agterhof uit
Dinxperlo.
Achttien monumenten?
Meerdink komt in zijn brochure tot
achttien 'beschermenswaardige'
grensstenen tussen Dinxperlo en Ei
bergen. Als criteria werden gehan
teerd de cultuurhistorische waarde,
de materiële staat en een eventueel
De burgemeesters van Bocholt en Dinxperlo effenen het pad voor de in oude glorie herstelde
grenssteen. Derde van links in zwarte jas: drs. J. J. P. van der Haage, directeur juridische en ruim
telijke zaken van Heemschut, (foto Hans Prinsen)
