De Von Siebold-gedenktuin in
de Leidse Hortus Botanicus
14
Kasper van Ommen
Vorig jaar was het 400 jaar geleden dat in Leiden de Hortus Botanicus
gesticht werd. De tuin werd aan de in 1575 opgerichte universiteit toe
gevoegd om de studenten van geneeskunde naast theoretische lessen
ook praktijkervaring mee te geven. De bekende botanist Carolus
Clusius (1526-1609) werd benoemd tot directeur en maakte een aan
vang met de beschrijvende botanie als wetenschap. Veel planten uit
verre streken werden gekweekt in de hortus en beschreven.
Carl Linnaeus (1707-1778) bracht
deze wetenschap nog verder door
de introductie van het zogenaamde
binaire systeem, waarin elk levend
wezen een Latijnse of Griekse ge
slachtsnaam kreeg die gevolgd werd
door een soortnaam. Onder deze
twee wetenschappers groeiden de
tuinen van de universiteit uit tot een
vermaard voorbeeld voor vele ande
re horti. In mei van dit jaar is ter ere
van het 400-jarig bestaan de geheel
in zijn oorspronkelijke opzet terugge
brachte Clusiustuin heropend. Voor
de reconstructie van de oorspronke
lijke hek- en klimwerken en het cen
trale paviljoen werd van oude pren
ten en stadsbeschrijvingen gebruik
gemaakt.
27 september jl. werd in de Hortus
een tweede gedenktuin ditmaal ter
nagedachtenis van de Duitse ge
neeskundige, natuuronderzoeker en
von Siebold werd op 17 februari
1796 te Wurzberg geboren. Afkom
stig uit een familie van doktoren en
hoogleraren in de geneeskunde ver
koos Von Siebold vanzelfsprekend
de studie van medicijnen. In 1820
promoveerde hij tot doctor en leidde
een korte periode een eigen praktijk
in Heidingsfeld. Hij wilde echter
meer van de wereld zien en onder
invloed van de verslagen van de reis
naar Zuid-Amerika in 1807 van de
natuuronderzoeker Alexander Von
Humboldt besloot Von Siebold de
tropen tot zijn toekomstig arbeids
veld te maken. Door tussenkomst
van Koning Willem I reisde Von Sie
bold via Batavia af naar het kunst
matige eiland Deshima voor de Ja
panse kust. Hij arriveerde daar op 11
augustus 1823.
In de 19de eeuw waren de Hollan
ders, naast de Chinezen, de enige
BAMBOETUIN
llMGANG
VON SIEBOLD
[AZIATlSCH^LANTErJ
Ontwerp voor de Von Siebold Gedenktuin van Prof. Dr. Makoto Nakamura.
ontdekkingsreiziger Von Siebold ge
opend.
Von Siebold en Japan
Jonkheer Dr. Philipp Franz Balthasar
die handel mochten drijven met Ja
pan. Deze bevoorrechte situatie
bracht echter ook enkele beperkin
gen met zich mee. Zo was het de
Hollanders niet geoorloofd zich bui-
Dr. Ph. F.B. von Siebold in het kolonelsuniform
van de generale staf van het Nederlands Oost
Indische leger. Lithografie door E. Chiossone,
1859.
ten het eiland te begeven. Von Sie
bold wist aan dit verbod te ontkomen
door zijn kennis op het gebied van
de geneeskunde te gebruiken om
contacten te leggen met veel voor
aanstaande en belangrijke personen
en families op het vasteland. Zijn
kennis, vooral met betrekking tot de
botanie, dwong veel respect bij zijn
Japanse vrienden af. Von Siebold
leerde Japans en wat Chinees en
werd zeer geïnteresseerd in de Ja
panse kunst, cultuur en etnografie.
Met behulp van enkele leerlingen en
bevriende Japanse wetenschappers
maakte Von Siebold enkele botani
sche en zoölogische excursies in de
omgeving van Nagasaki. Tevens
kreeg hij toestemming om een kleine
woning te bouwen in de omgeving
van Nagasaki die voorzien werd van
een botanische tuin, Narutaki ge
naamd.
Reeds in 1824 begon hij met het
schrijven van verschillende artikelen
over Japan en begon de expeditie
van verschillend materiaal dat tijdens
de excursies gevonden of aange
kocht was via Batavia naar Holland.
In 1828 echter werd Von Siebold
door een misverstand een proces
wegens spionage ten laste gelegd
en hij werd in 1829 voor eeuwig uit
Japan verbannen. Toen echter Ja
pan in 1854 zichzelf opende voor de
Westerse wereld werd Von Siebold's
verbanning opgeheven, en keerde
hij in 1859 als agent van de Neder
landse Handels Maatschappij naar
Japan terug.
Vervolg op pagina 20
