Pleisterplaats van eeuwen her:
De Zwaan te Oirschot
J. Th. Balk
29
het a la carte restaurant in Franse
stijl, waarmee de hedendaagse uit
baters aan de Nederlandse culinaire
weg timmeren. De Zwaan maakt
deel uit van de organisatie Relais du
Centre. negentien jaar geleden be
traden Yvonne en Carel Heijne, 19
en 20 jaar oud, zó van de Hogere
Hotelschool, het eerbiedwaardige
etablissement. Zij hebben er thans
zestien personeelsleden in vaste
dienst.
In De Zwaan hangen behalve het
schilderijtje van de gastvrouwe van
de kroonprins ook doeken van Oir-
schotse kunstenaars, van Jan Kruy-
sen die nog in de stijl van de Haagse
School schilderde en van zijn zoon
Anton die expressionistische boeren
koppen penseelde. Vele, vele jaren
geleden heeft, in de serre van deze
zelfde Zwaan Anton Kruysen ons de
lof gezongen van Oirschot en de pof
fermuts voor ons getekend, de ken
merkende Brabantse vrouwendracht.
Aan de overkant rees toen nog de
St. Pieter met zijn befaamde tooi van
koorbanken, werk van Jan Borch-
mans uit 1508 -1511. Dit rijke bezit
is rondom 1940 gefotografeerd door
Martin Coppens die er een boek aan
heeft gewijd. In de herfst van 1944
echter kwam de kerk onder geal
lieerd vuur te liggen en brandde ge
heel uit. De kerk dateert uit 1462 en
is een voorbeeld van de Kempische
gotiek. De toren heeft al in 1558 de
spits verloren. Ook hij werd in 1944
zwaar getroffen.
Mag men Oirschot het mooiste Brabantse dorp noemen? Laten we er
niet om strijden, het is in elk geval een van de mooiste dorpen van de
provincie, met zijn gave dorpskern rondom de Markten met de grote
kerk van St. Petrus Banden, op de St. Jan na de grootste en mooiste
kerk van het bisdom.
'table d'höte' in De Zwaan.
De landadel uit de regio mocht De
Zwaan graag bezoeken, maar ook
hoge geestelijken kon men er soms
aantreffen. Zoals een kapelaan
moest bemerken, die door de bis
schop werd betrapt terwijl hij in een
burgerpak een pilsje in De Zwaan
vatte.
Wie de hedendaagse Zwaan be
treedt blijft ondanks allerlei verbou
wingen niet in het ongewisse over de
ouderdom van het pand waar men
bij bouwactiviteiten kennelijk weinig
de winkelhaak heeft gebruikt. Wan
neer men aan de zijkant op het Vrijt
hof óe zware kroonlijst bekijkt toont
deze een lichte golving. In de gang
met de Belgische vloertegels uit de
vorige eeuw is in een nis een oud
beeldje van St. Christoffel, de
schutspatroon van de reiziger. He
laas achter tralies en toen dat ook
niet voldoende was - er waren gas
ten die zich niet ontzagen naar het
houten beeldje te prikken - is er ook
nog een plaat perspex voor gezet. In
de oude brouwerijkelder is nu de bar
ondergebracht voor de gasten van
Restaurant De Zwaan, anno 1623.
En aan die Markt staat al eeuwen
De Zwaandie binnen zijn witte mu
ren van 1623 de gasten ontvangt.
Op diezelfde plaats was al in 1501
zo weet men, een pleisterplaats, De
Doelen genaamd. Daar overnachtten
de familieleden van de elf kanunni
ken van de collegiale kerk van St.
Pieter, die hun heeroom of heerneef
in de zomermaanden bezochten.
Wanneer precies de naam De
Zwaan aan de herberg werd verbon
den is niet duidelijk. Het pand brand
de in het eerste kwart van de 17de
eeuw af en er voor in de plaats ver
rees het hedendaagse gebouw. Er
werd ook een brouwerij in gevestigd,
die tot 1916 heeft dienst gedaan.
In de 17de eeuw was in Oirschot
een bekend heelmeester gevestigd,
Arnold Fey. Hij werd geraadpleegd
door patiënten uit binnen- en buiten
land, die tijdelijk in De Zwaan verble
ven. Fey is ooit in consult geroepen
bij de moeder van koning Lodewijk
X/Vin Frankrijk. In zijn Geschiedenis
van de Medische Wetenschap in Ne
derland vermeldt prof. dr. G. A. Lin
deboom dat Fey de opening verrich
te van het lijk van een Oirschotse
non, waaruit later olie zou vloeien.
Dat trok veel bedevaartsgangers
naar het dorp. Fey is in 1679 overle
den.
Van 1732 tot 1916 was De Zwaan
eigendom van de familie Somers.
Voor Willem II tot het koningschap
werd geroepen nam hij vaak deel
aan jachtpartijen in het Brabantse
terwijl hij in zijn geliefde Tilburg ver
toefde. Bij zulke jachtpartijen werden
maaltijden gehouden in De Zwaan te
Oirschot. De kroonprins waardeerde
in het bijzonder de wijze waarop de
waardin, Johanna Christina, echtge
note van Henricus Carel Somers
zich van haar taak kwijtte en hij
schonk haar een geschilderd portret
je. Dat is heden ten dage, na enige
omzwervingen, weer terug in De
Zwaan en neemt er een ereplaats in.
De laatste telg van het geslacht So
mers, Toon, glorieerde in de jaren
1860 - 1900. Hij presideerde hoogst
persoonlijk - de toen zo populaire
