Woeste Hoeve, pleisterplaats
in een wild en byster land
16
G.J. de Maret Tak
'Woestehoef, gehucht op de Middel-Veluwe, provincie Gelderland, dis
trict Veiuwe, 3 uur N.O. van Arnhem, en 21/2 uur Z. van Apeldoorn, ruim
11/2 uur van Beekbergen, waartoe het kerkelijk behoort, aan den straat
weg van Apeldoorn naar Arnhem, met 6 huizen en 40 inwoners.' Aldus
vermeldt het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden van Van
der Aa van 1849.
De pleisterplaats maakte deel uit van
dit gehucht, dat nu grotendeels is
verdwenen. De pleisterplaats staat
er nog, zij het in wat gewijzigde
vorm, na verbouwingen in deze
eeuw. Het functioneerde ook in deze
eeuw onder de naam de Woeste
Hoeve als hotel-café-restaurant, ge
legen langs de tot voor kort zo druk
ke oude rijksweg van Arnhem naar
Apeldoorn. Sedert twee jaar ligt deze
weg er wat verlaten bij, na de ope
ning van de nieuwe autoweg, iets
verderop. Twee jaar lang heeft het
complex leeggestaan, een willige
De commissie heeft contact gezocht
met de eigenaar en bij hem erop
aangedrongen een goede bestem
ming voor de gebouwen te zoeken.
Wanneer het onverhoopt als café
restaurant niet meer rendabel te ex
ploiteren zou zijn, zou een woonbe
stemming een goede oplossing kun
nen bieden. Heemschut heeft ver
trouwen in de goede intenties van
zowel eigenaar als krakers en be
middelt tussen beide partijen.
Boeiende historie
De historie van de Woeste Hoeve is
kon doordringen dan ongeveer hon
derd meter. Een moerasbos, waar
men tot aan het middel kon wegzak
ken in de modderige bodem en waar
de bomen enorme afmetingen had
den. Van derAa beschrijft het en ook
Heldring in zijn 'Wandelingen'. Een
wildernis van ongekende schoon
heid. In 1869 werd het publiek ver
kocht te Arnhem en in 1871 sneuvel
de de laatste boom.
Bij de Woeste Hoeve lag een venne
tje, een zg. fles, waaruit het benodig
de water werd verkregen. Het is nu
drooggevallen en half verdwenen
onder het talud van de nieuwe rijks
weg. De Woeste Hoeve is ontstaan
bij de kruising van de oude weg Arn-
hem-Apeldoorn en de hessenweg,
die liep van Barneveld via Otterlo
naar Steenderen aan de IJssel.
Koning-Stadhouder Willem III
Door zijn centrale ligging kende de
Veiuwe vroeger al vele wegen, waar
over de handelsstromen zich ver
plaatsten. Ook Hanzewegen door
sneden de Veiuwe. Zij gaven verbin
ding tussen de Hanzesteden, als
Arnhem, Doesburg, Zutphen aan de
ene zijde en Elburg en Harderwijk
'De Woeste Hoeve' (foto Abele Reitsma).
prooi voor dieven en vernielzuchtige
lieden. In juni van dit jaar werd het
complex gekraakt met de bedoeling
verder verval te voorkomen. Sinds
dien heeft de pers er belangstelling
voor gekregen.
Ook de provinciale commissie
Gelderland van de Bond Heemschut
toonde, zij het al wat langer, interes
se. Want het complex is, ook al is
het door de lange leegstand wat ge
havend, én als monument èn door
zijn lange historie, van grote waarde.
lang en interessant en geeft daarom
aanleiding hierop nader in te gaan.
Reeds in de late middeleeuwen
stond er halverwege Arnhem en
Apeldoorn op dezelfde plek een her
berg, omgeven door een kleine enk
met bouwhuizen, temidden van een
woeste leegte. Woeste gronden, hei
develden en zandverstuivingen be
heersten het landschap. Op enige
afstand lag het vermaarde Beekber
ger Woud, waarschijnlijk het laatste
moerasoerwoud van West-Europa.
Het was een dicht, ruig oerwoud,
waar 's zomers geen mens dieper in
aan de andere zijde. Daarnaast ken
de de Veiuwe Koningswegen, de
jachtwegen van de Koning-Stadhou
der Willem III. De handelswegen
raakten in onbruik in de vorige eeuw,
doch zijn in heideterreinen soms nog
duidelijk herkenbaar. De hessenwe
gen meden de dorpskommen, omdat
de zware wagens schade aanricht
ten aan de nog onverharde dorpswe
gen. Daarom lagen er pleisterplaat
sen langs de hessenwegen, waar
mens en dier konden worden ver
zorgd. En uiteraard ook de nodige
tolhuizen! De hessenkarren waren
