Restauratie Van Loghem's Tuinwijk-Zuid
vrijwel zeker
i
Wim de Wagt
34
Vol goede moed schreef de architect J. B. van Loghem in 1920, meegevoerd
door het wijdverbreide geloof in de zegeningen van de tuinstad: 'De hei, de
duinen en de bosschen ze liggen gereed om er de nieuwe tuinsteden te
scheppen. Geen buitenwijkjes van grote steden, die opgezogen worden door
die steden, maar complete nieuwe steden voor elke uitbreiding
De nieuwe horizon die de Haarlemse
bouwkundig ingenieur zag gloren
moest de herinnering aan de huurka
zernes van de 19de eeuwse stede-
bouw doen verflauwen: 'In de nieuwe
steden zal het geheele huis voor een
gezin reegel zijn, daar slechts dan de
kinderen in blijheid in de natuur kunnen
opgroeien.'1)
Zover is het niet gekomen, de
idealen van Van Loghem en met hem
nog vele andere architecten en stede
bouwers ten spijt. Wèl is ons land in de
periode vanaf ongeveer 1910 tot in de
Binnentuin in de Tuinwijk
(foto Gem. Dienst Monumentenzorg Haarlem)
Plattegrond van Tuinwijk-Zuid
DJ
jaren twintig verrijkt met enkele kostelij
ke voorbeelden van woningbouw geba
seerd op de tuinstadsgedachte van de
Brit Ebenezer Howard. Het in Haarlem
gelegen Tuinwijk-Zuid, ontworpen door
Van Loghem en gebouwd tussen 1920
en 1922, is slechts één schakel in een
lange, rijk geschakeerde keten. Vanaf
komende jaarwisseling zal dit rijksmo
nument worden onderworpen aan een
grondige, twee jaar durende restaura
tie.
Zoals het er nu uitziet komt het hui
zencomplex, dat 86 woningen en (oor
spronkelijk) een vergadergebouw om
vat, er goed van af. De Haarlemse ge
meentelijke Dienst Monumentenzorg,
die het project samen met de Dienst
Volkshuisvesting begeleidt, verzekert
dat het uitgangspunt bij de restauratie
het herstel van de oorspronkelijke ar
chitectuur is. De restauratie zal worden
uitgevoerd door Architectenbureau
HaskoningXe Nijmegen.
Aanleiding voor de opknapbeurt is
de alarmerend bouwkundige staat
waarin de huizen verkeren, De lijst met
noodzakelijke ingrepen is lang. Een
paar voorbeelden.
Gezien de slechte staat van het metsel
werk is een groot deel van de buiten
muren, inclusief de fraaie detaillerin
gen, dringend aan vernieuwing toe. De
bakstenen afscheidingen tussen de
balkons, die in veel gevallen zijn ver
dwenen, zullen moeten worden her
bouwd.
Pergola's
Het houtwerk van de zo kenmerkende
pergola's op de verdiepingen dient te
worden hersteld of in zijn geheel gere
construeerd. Of de huizen ook hun
oude kleuren terugkrijgen, daarover is
nog niets besloten. Wel is vorig jaar
een begin gemaakt met kleuronder-
zoek.
De kosten van de restauratie rijzen
de pan uit: 195.000 per woning, wat het
totale bedrag brengt op een slordige
17 miljoen. Grootste boosdoener is de
slechte fundering. Doordat bij de bouw
destijds te weinig zand aan de bodem
is toegevoegd is ene groot dele van de
huizen in de loop van de tijd flink ver
zakt. Een nauwlettend passant kan dit
constateren aan de hand van de vele
scheuren in de muren, als een soort
bouwkundig cracquelé. Dit nijpende
probleem, dat zich overigens al direct
na de bouw voordeed, zal worden ver
holpen door het hele complex te schra
gen met dubbele gewapend betonpa-
len, die op korte afstand van elkaar
kruiselings onder de buitenmuren in de
grond worden geslagen.
De gemeente Haarlem, die eigenaar
is van Tuinwijk-Zuid, verdient een
pluim. Jarenlang hebben de betrokken
gemeentetelijke diensten (met name
Monumentenzorg en Volkshuisvesting),
bijgestaan door het College van B. en
W., zich ingespannen om de restauratie
van de grond te krijgen en bij de rijks
overheid subsidies los te peuteren. Zelf
draagt Haarlem ettelijke miljoenen bij,
die zijn vrijgekomen door jaarlijks be
dragen te reserveren op lopende be
grotingen. Uiteindelijk is een ingewik
kelde formule gevonden, waarbij de mi
nisteries van VROM en WVC gezamen
lijk het leeuwendeel voor hun rekening
nemen (12,4 miljoen). Bij de installatie
van de Raad voor het Cultuurbeheer in
de Nieuwe Kerk te Den Haag op 15
maart jl., fourneerde minister Hedy
d'Ancona van WVC de 3,4 miljoen extra
subsidie, die Haarlem nodig had om
met gepaste trots de restauratie aan te
kunnen kondigen. Er resteert nu nog
een gat van enkele miljoenen guldens,
dat gevuld moet worden door gelden
van de Europese Gemeenschap en/of
Provincie Nood-Holland.
Regelmatig bedreigd
De Haarlemse inspanningen om Van
Loghems schepping voor het nage
slacht te behoeden krijgen extra reliëf
in het licht van de geschiedenis. Diver
se keren heeft Tuinwijk-Zuid in zijn be
staan te kampen gehad met plannen
die uitgingen van hele of gedeeltelijke
