16
Gooise Villaparken
De stolp te kijk
Cahiers voor lokale en
regionale geschiedenis
Achter de bres
Goudse glazen
Straatmeubilair
Trek naar buiten
Boeken
Tegelijkertijd met een tentoonstelling
over dit onderwerp in het Singer Muse
um te Laren verscheen het boek Gooi
se Villaparken; ontwikkeling van het
buitenwonen in het Gooi tussen 1874
en 1940. Het boek werd geschreven
door Jannes de Haan, die eerder publi
ceerde overVillaparken in Nederland
(1986), waarin o.a. ruim aandacht werd
besteed aan Duin en Daal te Bloemen-
daal(zie Heemschut 1987, afl. 1, p. 8.)
In het eerste hoofdstuk worden algeme
ne oorzaken beschreven die ten grond-
PPUUJtWJpar
MILVÊ.R.SUM 18/Z.
öou wz.ichts Ct<Ave».ANt>scwe w/ec,
slag liggen aan de trek naar buiten,
hetgeen gezien kan worden als een
aanvulling (met onvermijdelijke overlap
pingen) op het eerder verschenen
boek; vervolgens worden de typisch
Gooise gemeenten, Naarden, Bussum,
Hilversum, Huizen, Laren en Blaricum
afzonderlijk behandeld.
Allereerst behoeven de data 1875 en
1940 uit de ondertitel enige toelichting.
Alhoewel er voor 1874 wel degelijk
sprake was van bouw van villa's en bui
tenplaatsen in het Gooi is er een toena
me na 1874 door het gereedkomen van
de Oosterspoorweg met stations in
Bussum en Hilversum. Het jaartal 1940
heeft niet alleen te maken met het uit
breken van WO II. Hadden de exploita
tiemaatschappijen eind vorige en begin
deze eeuw nog bijna volledig de vrije
hand; in de loop van deze eeuw veran
derde het beeld drastisch. De gemeen
telijke en provinciale overheden kregen
steeds meer greep op de ruimtelijke or
dening, beschikbare gronden raakten
uitgeput en natuurlijk had ook de slech
te economische situatie haar invloed
op de bouwactiviteiten.
Een gezamenlijke uitgave van de Boer
derijenstichting Noord-Holland en
Stichting Uitgeverij Noord-Holland. Het
boek werd samengesteld door J. J.
Schilstra (geschiedenis) en C. de Jong,
architect, die voorbeelden geeft hoe
wel en hoe niet te verbouwen. Van de
inmiddels overleden auteur L. Brands
Buys is een bijdrage over de ontwikke
lingsgeschiedenis opgenomen.
Het boek is bij de plaatselijke boekhan
dels te verkrijgen. Prijs 29,50.
Onlangs verschenen bij Walburg Pers
deel 3 en 4 in deze serie. Deel 3 werd
samengesteld door J. J. J. M. Beenak
ker en heeft als titel 'Historische ge
ografie: landschap en nederzetting'.
Deel 4 Stadsgeschiedenis'werd sa
mengesteld door P. Kooij. De reeks
werd opgezet om lokaal en regionaal
onderzoek te stimuleren en belicht per
cahier een bepaalde plaats, streek of
speciaal onderwerp uit de periode van
af 1600. De komende jaren zullen er
nog een tiental van deze onderzoeken
gepubliceerd worden.
Zutphen, de Walburg Pers, 1988. Prijs
per deel 15,-.
De Rijkswaterstaat in oorlogstijd, door
A. Waalewijn, voormalig hoofd van de
Meetkundige Dienst van de Rijkswater
staat.
Direct na de Duitse inval werd de Rijks
waterstaat onder Duits toezicht ge
plaatst. Aanvankelijk was de samen
werking loyaal, maar later groeide de
weerstand tegen de bezetter steeds
meer. Het boek geeft een goed lees
baar en boeiend overzicht. Een periode
die mede in verband met de aandacht
die de grootscheepse, naoorlogse her
stelwerkzaamheden vergde, in de ver
getelheid was geraakt.
's-Gravenhage, SDU, 1990. 339 pp.
ISBN 90 12 06506 2. Prijs 44,50.
De Stichting Goudse glazen heeft in
samenwerking met de Rijksdienst voor
de Monumentenzorg een prachtig boek
uitgegeven over de unieke gebrand
schilderde ramen van de St-Janskerk te
Gouda. Onder de titel 'Glans der
Goudse glazen', samengesteld door R.
W. Bogtman en vele anderen, worden
de lotgevallen van de ramen verteld.
De kerk telt 70 van dergelijke glazen,
sommigen wel 20 meter hoog. Aan de
hand van deze glazen wordt de ge
schiedenis verteld van de hollandse
glasschilderkunst uit de periode 1555-
1604. Daarnaast wordt de geschiede
nis van de glazen door de eeuwen
heen en de restauratie o.l.v. ir. Jan
Schouten beschreven. Nadat de con
servering van de glazen eind vorig jaar
voltooid werd, was de tijd rijp alle be
vindingen te boek te stellen.
Weert, 1990. 140 pp. Prijs 39,75. Te
bestellen bij de Stichting Fonds Goud
se glazen, antwoordnummer 10515,
2600 WB Gouda.
Ter gelegenheid van het 25-jarig be
staan van de Stichting Cultuurfonds
van de Bank voor Nederlandse Ge
meenten werd het boek 'Het staat op
straat: straatmeubilair in Nederland uit
gegeven. De eindredactie was in han
den van mevrouw drs. J. W. Verver. De
meeste foto's uit dit rijk geïllustreerde
boek zijn van Bart Sorgdrager. Het
boek wil, behalve een lees- en kijkboek
voor geïnteresseerden, een inspiratie
bron zijn voor gemeentelijke bestuur
ders en ambtenaren, industrieel ont
werpers en allen die ermee te maken
hebben. In het boek worden dan ook
door verschillende auteurs diverse in
valshoeken belicht. Bijvoorbeeld straat
meubilair en gemeentelijk beleid, de
ontwikkeling, de aankleding t.b.v. ver
keer en vervoer, kunstmatige verlich
ting, de straat als leefruimte en tenslot
te planten, struiken en bomen, straat
meubilair in bredere zin. Van afvalbak
tot zitelement en alles wat daartussen
ligt, van uniek stuk tot massaprodukten,
men kan het zo gek niet verzinnen of
men kan het ergens in Nederland aan
treffen. Een boek dat aanzet tot oplet
tendheid.
Den Haag, SDU/VNG, 1990, 155 pp.
ISBN 90 06516 X. Prijs 59,90.
Het Gooi was al vroeg in de 17e eeuw
in trek bij welgestelde Amsterdammers.
Vooral in de nabijheid van s' Graven
landen langs de Vecht werd menig
luxe buitenplaats gebouwd.
In Nederland vond het suburbanisatie
proces plaats vanaf ca. 1870/80 met
zwaartepunten in de periode 1898-
1914 en 1923-1930. Vooral na WO I
was er sprake van een regelrechte
bouwexplosie. Niet alleen ten gevolge
van de economische bloei maar ook
door meer, goedkopere en snellere
(electrificatie) treinverbindingen, de
stoom- en de sneltram. Werden de eer
ste villa's nog op ruime percelen gezet,
na 1900 zette alras de trend in kleine
villa's op kleine percelen. Het gevolg
was een sterke toename van de bebou
wingsdichtheid met als resultaat dat het
'buiten' wonen betrekkelijk werd. Zo
ontstonden er verschillende catego
rieën; ruim opgezette villaparken, waar
van het wegenpatroon al vastlag en de
zogenaamde middenstandswijken met
een strikte verkaveling en een formeel
wegenpatroon. Deze laatste werden
vaak in hun totaliteit ontworpen (bijv.
Hilversum, H. J. Cuyperplantsoen). In
dividualiteit heeft in dit geval plaats ge
maakt voor een opgelegde en herken
bare ordening.
A.m.t.C
