In twee monumentale
panden na restauratie
16 wooneenheden
WUH
V
SYTZE VISSER
ÏLJuJ VJ
\j L_üln nl T
Aan de Gelderse Kade in Amsterdam is vorig jaar de restauratie van twee monumentale
koopmanshuizen gereed gekomen. In de panden, waarin vroeger een fotohandel was
gevestigd, zijn maarliefst 16 verschillende wooneenheden gebouwd. Amsterdam lijkt
ernst te maken met de versterking van de woonfunctie in de oude binnenstad. Architect
Sytze Visser, die de panden verbouwde en restaureerde, schreef voor Heemschut onder
staand artikel.
beide achterhuizen ontdaan van gevels en
daken. De oude panden Zeedijk 89 en 91
werden gesloopt en vervangen door
nieuwbouw. Het betonskelet van deze uit
breiding werd verweven met de houten
vloeren en balklagen van de oorspronke
lijke achterhuizen van 86 en 88. Het trap
penhuis van nr. 88 werd vanaf de eerste
verdieping gesloopt en met de lichthof
volgebouwd. Hiermee werd het trappen
huis van nr. 86 het enige trappenhuis in dit
complex.
Gekraakt t.b.v. sociale woningbouw
Na de bedrijfsbeëindiging van het fotobe-
drijf wisselden de panden een aantal ma
len van eigenaar en werden door specula
tie onderdeel van een failliete boedel. Ze
waren inmiddels gekraakt en door de be
woners zo goed mogelijk bewoonbaar ge-
Gelderse Kade 86 en 88 (foto Paul te Stroete,
Amsterdam).
De twee monumentale panden aan de Gel
derse Kade bevinden zich daar waar eens
de rand van de oude stad was. De juiste
leeftijd is onbekend, maar uit gegevens
van oude stadskaarten en door analyse
van gevels en ornamentiek blijkt dat ze
waarschijnlijk in het begin van de 18de
eeuw gebouwd zijn. Het basistype voor
beide panden is het Amsterdamse stads
huis voor wonen, werken en opslag, met
een voorhuis op een souterrain, daarach
ter een lichthof met trappenhuis en achter
huis. De aangrenzende kavels aan de Zee
dijk hadden oorspronkelijk een lagere en
ondiepe bebouwing en grensden in een
z.g. 'rug-aan-rug' positie aan de hier be
schreven monumenten.
Gelderse Kade 88 is de meest rechtse
van drie identieke koopmanshuizen en
vormt samen met de nummers 90 en 92
een drieling, welke op imposante wijze
deel uitmaakt van deze gevelwand tussen
Nieuwmarkt en Stormsteeg (zie situatiete
kening).
De restauratie-opdracht betrof de num
mers 88 en het iets lagere en smallere
pand nr. 86 (zie foto bestaande toestand
1985).
In 1941 zijn deze panden door een ingrij
pende interne verbouwing hecht met el
kaar verbonden ten behoeve van de foto-
handel van de fa. Fischel jr., met toonzaal,
kantoren, magazijnen en een dienstwoning
boven in nr. 86. In 1963 breidde deze firma
uit tot aan de Zeedijk. Hierbij werden de
Indeling van een woning.
woon-/ stoopkamer
woon- slaapkamer
trnnoenhuis
i
woon-/ sioopkamer
woon-Zrlaopkomni
maakt. Deze zochten kontakt met de ge
meente over de mogelijkheid van aankoop
en verbouw binnen de sociale woning
bouw. Dit overleg verliep moeizaam en
stagneerde onder meer vanwege de toe
komstige huurhoogte.
In 1986 werd overeenstemming bereikt,
nadat het complex door de gemeente was
aangekocht.
De opgave
De voorbereiding en het ontwerp voor de
verbouwing kon beginnen met als uit
gangspunt het realiseren van 16 wooneen
heden en een bedrijfsruimte aan de Zee
dijk. Deze wooneenheden moesten in vier
groepen van vier worden georganiseerd,
waarbij per groep gebruik gemaakt wordt
van een gemeenschappelijke eetkeuken,
badcel en toilet. Opdrachtgeefster werd
de Stichting Studenten Huisvesting van de
Vrije Universiteit. De bewoners werden tij
delijk elders gehuisvest, waarvan de
meesten na de verbouwing terug zouden
komen. Het Gemeentelijk Bureau Monu
mentenzorg werd bij het overleg betrok
ken in verband met de monumentwaardig
heid van de gevels, het kasko en interieur
onderdelen en om de noodzakelijke subsi
die veilig te stellen.
In september 1987 werd prijsovereen-
stemming bereikt met Aannemingsmij.
Konst van Polen B. V. uit Westwoud en in
het voorjaar 1988 werd met de feitelijke
werkzaamheden begonnen.
Het resultaat
Vanuit de noodzaak om per verdieping 4
wooneenheden te maken, 2 aan de Gel
derse Kade en 2 aan de Zeedijk en van
wege de aangetroffen bouwkundige struk-
tuur is de zone waar zjch oorspronkelijk
de lichthoven bevonden, ontwikkeld als
kem van het woongebouw (zie tekening).
Hierin bevinden zich de gemeenschappe
lijke voorzieningen, het trappenhuis en de
verkeersruimten, gegroepeerd rondom
een lichthof. Door vorm, materiaalgebruik,
kleur en raamopeningen is getracht het
licht zo diep mogelijk naar beneden en
naar binnen te halen.
De voordeur van nr. 88 is de centrale
ingang voor alle wooneenheden gewor
den vanwaar men naar het lichte midden
gebied loopt. Achter de kap van nr. 86 is
een gemeenschappelijk dakterras met
buitenberging gesitueerd, dat wordt be
reikt vanuit het trappenhuis dat hiertoe is
verhoogd.
Gemeenschappelijke bergruimte en
fietsenstalling bevinden zich in de beide
souterrains aan de Gelderse Kade. De be
drijfsruimte aan de Zeedijk is verzelfstan
digd en heeft op de plaats van dichte gara
gedeuren een winkelpui gekregen. Deze
winkel wordt verhuurd door de Exploita
tiemaatschappij Zeedijk.
Na de restauratie zijn 16 verschillende
wooneenheden ontstaan welke zich ken
merken door een bijzondere ligging, een
grote diepte en door verschillen in vloemi-
veaus en verdiepinghoogten, voortko
mende uit de oorspronkelijke struktuur en
de latere verbouw" ig. Het gebied rondom
de lichthof fungeert als verkeers- en ont
moetingsruimte en wordt door alle bewo
ners als zodanig gebruikt.
Sytze Visser is architect te Amsterdam
34
Heemschut, februari 1990
