-i
->
De achtergevel van het definitieve ontwerp van 1777. Het gebouw is nu geheel met pilasters
omgeven, een terugkeer naar de grote stadspaleizen uit de 17de eeuw (afb. 2).
voorbeeld niet voorbij de Ebbingestraat
'schieten'. Voorts bleek dat Van Iddekinge
ook over enige bescheidenheid beschikte:
de zuilen van de peristyle moesten van de
Ionische of Gemengde Orde zijn, de 'Co-
rintisse was te duur'. Deze laatste eis past
in de terugkeer van het 'academische' in
de architectuur, gezien het feit dat men de
orde's op de juiste manier wenste toe te
passen.
Jacob Otten Husly
Husly (1738-1796) won met zijn ontwerp
'Naar 't Programma'de eerste prijs uit een
inzending van 38 plannen. Zijn begroting
kwam uit op 479.250,-.
Husly had net, in 1772, het stadhuis van
Weesp gebouwd en moet dus goed op de
hoogte zijn geweest wat betreft de bouw
kosten. Husly*s winnende ontwerp (afb. 1)
toont hoe hij, net als in Weesp, nog niet
gerekend moet worden tot een vertegen
woordiger van het opkomende Classi
cisme: met het Groningse plan bevindt hij
zich nog in de allervroegste fase, waarin
barokke en classicistische elementen door
elkaar heen worden toegepast. Dit gold
overigens voor een groot deel van de in
zendingen, op enkele verrassend 'mo
derne' ontwerpen na, die Camper aanvan
kelijk meer bevielen. Omdat aan de eerste
prijswinnaar was voorgeschreven om
ideeën uit andere inzendingen in het defi
nitieve ontwerp te verwerken werd Husly
opgedragen zijn plan te wijzigen. Het ge
bouw moest een strakker en strenger ui
terlijk krijgen; de plattegrond moest een
volmaakt vierkant vormen en de ramen
moesten zoveel mogelijk gelijk zijn, dat gaf
een 'majestueus' karakter. Vanwege bezui
nigingen moest het aanvankelijk geplande
beeldhouwwerk verdwijnen, want dit
mocht alleen als het 'voortreffelijk 'was, en
moesten de frontons en kroonlijsten in
hout wórden uitgevoerd.
Wijziging winnettd ontwerp
Op 2 juni 1776 leverde Husly zijn gewij
zigde plannen in. Hij heeft nu inderdaad de
gevels een strenger karakter gegeven, de
meeste decoratieve details zijn weggela
ten, zoals de balcons met consoles en de
overdadige raamomlijstingen; de beelden
op de frontons zijn vervangen door sim
pele vazen en de gevels zijn vlakker, zon
der 'hoeken in Toscaansch blok'.
In het archief van Groningen bevindt
zich een doorsnedetekening, die bij het
gewijzigde plan van 1776 hoort. Op deze
academische tekening zijn de twee stijlpe
riodes mooi naast elkaar te onderschei
den: het neo-classicistischp exterieur met
peristyle zonder versieringen op het fron
ton en met gecannelleerde zuilen van de
gemengde orde, het interieur daarentegen
nog in Louis XVI-stijl, met beeldhouwwerk
in de vestibule en op de gangen.
Dat dit niet de definitief gewijzigde plan
nen zijn blijkt uit een serie tekeningen van
plattegronden, gevels en doorsnede's van
1777, waaruit blijkt dat nu rondom het ge
hele gebouw pilasters zijn aangebracht.
(Afb. 2). Waarom het Groninger stadsbe
stuur tot dit besluit kwam, is een raadsel:
dit plan betekende een grote stap terug
ten aanzien van de plannen van 1776. Met
name de grote stadspaleizen uit de 17de
eeuw, zoals het Mauritshuis te Den Haag,
moeten hier als voorbeeld hebben ge
diend.
Een dergelijke hang naar de 'Gouden
Eeuw'is nog enigszins begrijpelijk voor
een misschien wat ouderwets ingesteld
stadsbestuur. Petrus Camper moet zich er
heftig tegen verzet hebben: na 1777 blijkt
er dan ook niets meer van enige bemoeie
nis van Camper bij de bouw van het stad
huis.
Ook voor Husly moet deze laatste wijzi
ging van het stadsbestuur hard zijn aange
komen, maar uit zijn nieuw ingediende
ontwerpen komt zijn inschikkelijke karak
ter boven, dat hij ook bij de bouw van het
stadhuis van Weesp toonde.
15 jaar later
Het definitieve plan was nu eindelijk klaar,
maar de financiering was nog niet rond en
er brak hevige onenigheid los over hoe dit
moest gebeuren. Met uitzondering van
Van Iddekinge, vingen de burgemees-
teren aan de zaak te traineren, zodat er
eind 1777 werd besloten de bouw een jaar
uit te stellen. Dit werden er 15: pas in 1792,
toen Van Iddekinge en Camper reeds wa
ren overleden, werd Husly opnieuw ge
vraagd een plan te maken: sterk vereen
voudigd en met een gehalveerd budget,
dat nu 200.000,- bedroeg. (Afb. 3).
De inhoud van het gebouw werd nu met
30% verminderd, door het weglaten van
de achtergevel aan de westzijde, het dak
werd vereenvoudigd, de frontale hoofd
trap vervangen door twee zijtrappen. Op
de hoofdverdieping zou geen banketzaal
meer komen, wat voor die tijd toch al on
gebruikelijk was en aanvankelijk was ge
pland in tedere herinnering aan het tegen
het oude raadhuis gebouwd wijnhuis, waar
menig feestje van de bestuurders had
plaatsgevonden.
Het stadhuis kreeg wegens de bezuini
gingen nooit het prachtig gebeeldhouwde
interieur dat Husly ooit tekende en waarin
hij meer uitblonk dan de meeste van zijn
tijdgenoten. Dit is te zien aan het schitte
rende, door hemzelf uitgevoerde interieur
van het stadhuis van Weesp.
Het gewijzigde plan van 1792. Wegens de bezuinigingen is de westgevel weggelaten en al het
'overbodige'beeldhouwwerk verdwenen. De monumentale frontale trap is vervangen door
twee zijtrappen (afb. 3).
- U-~ ,<tfï
mm ar
'MM)
Heemschut, nov.-dec. 1989
5
