Amersfoort,
een kei van een stad
STUDIEDAG
Heemschut Persprijs
Excursie in de
950-jarige stad
Groningen
H. KNIJTIJZER
De Stichting Amersfoort Centraal beoogt de leefbaarheid te bevorderen van Amersfoort
met betrekking tot de gebouwde en ongebouwde omgeving.
Enerzijds zet zij zich in voor het behoud van de waardevolle historische binnenstad.
Anderzijds volgt zij intensief de stedebouwkundige ontwikkeling van Amersfoort.
Omdat zij kritisch staat tegenover het Centrumplan Amersfoort belegde zij op 14 oktober
een bijeenkomst in de Joharmeskerk aan de Westsingel. Daar gaven de betrokken
wethouder en vijf inleiders hun mening over het Centrumplan. Onze medewerker H.
Knijtijzer was er bij.
Zou het kunnen zijn dat juist deze plek is
gekozen op symbolische gronden? Omdat
ten eerste de Westsingel de grens vormt
tussen de oude stadskern en de stadsver
nieuwing van het Centraal Stadsgebied. En
ten tweede omdat deze moderne kerk -
van architect S. van Woerden?-een teken
is van schoonheid èn eenvoud.
Het Centrumplan Amersfoort kan helaas
geen aanspraak maken op schoonheid en
eenvoud. De voorstellen, die het stede
bouwkundig bureau Van Hezik en Part
ners ontwierp voor de Ontwikkelingsmaat
schappij Centrumplan Amersfoort, zijn met
hun koele, grillige en hoge bouwmassa's
en met hun projectontwikkelaars-aspecten
eerder beklemmend dan schoon, eerder
grootschalig dan eenvoudig.
Weliswaar zijn de vele architectuur-sug
gesties, zoals deze zijn vastgelegd in fraaie
tekeningen, nog geen architectonische
ontwerpen, maar zij geven wel duidelijke
aanwijzingen voor wat Amersfoort kan
verwachten.
Modieus
Zeker is het dat een stad als Amersfoort
met haar historische schoonheid niet a
priori bevreesd behoeft te zijn voor mo
derne architectuur. Contrast met de oude
bouwkunst van het centrum is aanvaard
baar mits dat contrast maar karakter heeft.
Het is dan ook juist tegen het karakterloze
en modieuze, dat uit de plannen spreekt,
dat de inwoners van Amersfoort zich ver
zetten. Bezorgd wijzen zij naar de naar
geestige bebouwing van de stationsplei
nen van Haarlem, Leiden en Utrecht. Ook
rijst ernstig bezwaar tegen de grootscha
ligheid van het Centraal Stadsgebied en
haar financiële haalbaarheid. Verontrust is
men over de financiële risico's van het
centrumplan van Den Haag en het Manhat-
tan-effect van de Rotterdamse Maasoevers
en van de Amsterdamse IJ-boulevard.
Op dit symposium hield als eerste drs.
Asselbergs, wethouder van Amersfoort,
een pleidooi voor de plannen van de Ont
wikkelingsmaatschappij Centrumplan
Amersfoort (OCA). Die plannen zijn het
gevolg van het feit dat het Rijk in 1981
Amersfoort als groeistad heeft aangewe
zen. In een raamovereenkomst is vastge
legd op welke wijze de samenwerking tus
sen de gemeente en de OCA gestalte heeft
gekregen.
Als groeistad heeft Amersfoort behoefte
aan 230.000 m2 kantoren, 20.000 m2 winkels
en gelet op de daarbij behorende toene
ming van arbeidsplaatsen 2300 woningen;
7
Tekening met ruimtelijke invulling van het
Ontwikkelingsplan.
bovendien moet er plaats komen voor cul
turele doeleinden en congresaccommoda
tie alsmede voor onderwijsvoorzieningen.
Na wethouder Asselbergs spraken drs.
van den Ham, planoloog, ir. Fransen van
Natuur en Milieu, ir. Hermans, stedebouw
kundige en drs. Schuiling, planoloog. Als
gastsprekers waren zij vriendelijk en tege
lijkertijd zakelijk van uit hun eigen disci
pline. Zo waren er bezwaren tegen het
aantrekken van het autoverkeer ten ge
volge van de toeneming van kantoren,
winkels en congreszalen alsmede tegen
de geplande parkeergarages. Ook werd
gewezen op de sociale onveiligheid in ver
band met de vele kantoren en winkelcen
tra. Een van de inleiders vroeg zich af of
voor al die kantoren, niet alleen in Amers
foort maar in het hele land, het verzadi
gingspunt reeds was bereikt. Hij wees
hierbij op de indertijd door vele gemeen
tebesturen aangelegde industrieterreinen,
waarvoor ten slotte onvoldoende emplooi
is gevonden met het gevolg dat die ge
meenten thans met enorme renteverliezen
zitten opgescheept.
Na de pauze volgde een - zoals gebrui
kelijk - onduidelijke discussie met de zaal.
Maar aan het eind van dit symposium ver
zocht de gespreksleider prof. Derksen de
inleiders kort en bondig hun mening over
het Centrumplan Amersfoort samen te vat
ten. Toen bleek bij hen een grote scepsis
te bestaan. De plannen zijn te hoog gegre
pen, te groot van opzet en onvoldoende
financieel onderbouwd. Het ontwikke
lingsplan voor het nieuwe Centrum van
Amersfoort diende te worden vereenvou
digd opdat er minder risico's worden gelo
pen.
Als toehoorder wil ik nog opmèrken dat er
wel een zekere relatie bestaat, maar de
sociale en culturele aspecten gaan vóór de
ruimtelijke ontwikkelingen. Het contact
tussen de oude stadskern en het nieuwe
stadscentrum kan worden verbeterd,
waarbij aandacht dient te worden ge
schonken aan het silhouet van Amersfoort.
Dat lijkt thans door de vijf, tien en vijf
tienverdiepingen hoge kantoren wel ern
stig te worden beschadigd.
De Bond Heemschut looft ook volgend jaar
weer een persprijs uit. Dit wordt financieel
weer mogelijk gemaakt door uitgevers
maatschappij VNU te Haarlem. De prijs
van 2500 - is bestemd voor de beste jour
nalistieke produktie (geschreven artikelen
en radio/tv-produkties) uit 1989 over de
bescherming van cultuurmonumenten.
Men kan dit ruim opvatten: behalve gebou
wen worden er ook beschermwaardige
landschappen en stads- en dorpsgezichten
onder verstaan. Voor het eerst kunnen ook
inzendingen uit Vlaanderen meedingen.
Criteria waaraan de produktie wordt ge
toetst zijn:
- voldoen aan de door de jury gestelde
eisen van leesbaarheid en deskundig
heid.
- gepubliceerd of uitgezonden via de
Nederlandse of Vlaamse pers of om
roep en in het Nederlands gesteld.
- een journalistiek karakter dragen en
bestemd zijn voor een breed publiek.
Zuiver vakgerichte producties komen
niet in aanmerking.
De inzendingen worden beoordeeld door
een jury bestaande uit de journalisten J. Th.
Balk (voorzitter), A. Koolwijk, B. Kroon,
M. J. M. van Rooy. Verder zitten in de jury:
A. C. Hieselaar, hoofd in- en externe be
trekkingen VNU, ing. O. van Asten (archi
tect en technisch adviseur van Heemschut)
en drs. J. Kamerling, eindredacteur/voor
lichter Heemschut).
Zij, die voor de prijs in aanmerking willen
komen dan wel op het werk van anderen
willen attenderen, wordt verzocht inzen
dingen vóór 15 februari 1990 in te dienen
bij de Bond Heemschut t.a.v. Jaap Kamer
ling, Nieuwezijds Kolk 28,1012 PV Amster
dam.
Voor zaterdag 21 april 1990 organiseert de
prov. commissie Groningen en Heemschut
een excursie in de stad Groningen. Deze
zal aanvangen bij het hoofdstation NS en
leiden langs een aantal interessante objec
ten en locaties. Een uitgebreider pro
gramma volgt in het februari-nummer.
Heemschut, nov.-dec. 1989
15
