De restauratie van het Hof
van Zevenbergen te
's-Hertogenbosch
RESTAURATIE
A.H.VAN DRUNEN
Een leerlingenbouwplaats
Om de kostbare restauratie van dit ge
deelte van het Hof te financieren is een
uniek samenwerkingsverband opgezet.
Een combinatie van vijf restauratie-aanne
mers heeft het gebouw gekocht. De ge
meente geeft de grond in erfpacht uit. Het
werk wordt in de vorm van een leerlingen
bouwplaats uitgevoerd. Hiervoor zijn extra
subsidies uit het Europees Sociaal Fonds
en het Provinciaal Sociaal-Economisch Be
leidsplan te verkrijgen. De restaura
tiewerkzaamheden zelf worden gesubsidi
eerd uit het Stadsvernieuwingsfonds en
het URM fonds. De in het plan opgenomen
woningen zijn vooraf verkocht. De belang
stelling voor de restaureren panden was
zo groot dat alle ruimten snel verkocht of
verhuurd waren. Het Hof gaat ook onder
dak bieden aan een advocatenkantoor.
Uitgaande van deze functies is het restau
ratieplan opgesteld. Bij het ontwerp is ge
bruik gemaakt van een uitgebreid bouw
technisch- en bouwhistorisch vooronder
zoek1.
De geschiedenis
Uit het bouwhistorisch onderzoek en het
aanvullend archiefonderzoek is de ge
schiedenis van het Hof van Zevenbergen
in grote lijnen bekend geworden2. Het Hof
is gebouwd door Comelis van Glymes,
heer van Zevenbergen, Melijn, Greven-
broeckenz., die in 1478 tot commandant
van Grave benoemd werd3. Comelis ver
bleef liever in de grote stad en kocht
daarom in 's-Hertogenbosch een groot
perceel in De Mortel aan de zuidrand van
de stad. Aan de oost- en de zuidzijde
grensde het terrein aan het riviertje De
Binnendieze. Achter het reeds op deze
plaats staande huis werd op ca. 15 m. ach
ter de rooilijn een groot gebouw gezet. Het
omvat twee bouwlagen en twee zolders.
Een gedeelte is onderkelderd. Tegen de
achtergevel staat een traptoren die alle
bouwlagen met elkaar verbindt. Deze
hoofdvleugel bezat een houtskeletcon-
structie. De fraaie kapconstructie is nog
geheel aanwezig. De stenen dwarsmuur en
de vele stookplaatsen zijn verdwenen.
Ook de poort naar het achterterrein is nog
slechts uit bouwsporen af te leiden. Korte
tijd later zal aan de rechterzijde voor de
hoofdvleugel ook bebouwing zijn ontstaan,
waardoor een U-vormige plattegrond ont
stond.
Het Hof van Zevenbergen is in de loop der
tijd verder uitgegroeid tot een gebouwen
complex met verscheidene vleugels, ge
groepeerd om een binnenplaats.
De 17de eeuwse verbouwingen
Na verschillende keren in andere hemden
te zijn overgegaan, komt het Hof in 1661 in
bezit van Hendrick van Schriek, die de
beide zijvleugels verbouwt en voorziet van
rijk versierde trapgevels.
In 1695 laat de niet onbemiddelde Willem
van Bree als eigenaar aan de straatzijde
tussen de zijvleugels een lager poortge
bouw zetten. Dit bevat twee erkers en een
middenrisaliet met fronton en een rijkver
sierde ingangspartij. Achter de ingangs
poort brengt hij in de gevel aan de binnen
plaats drie bogen aan. Deze natuurstenen
boogstelling, die laat-gotische en vroeg
renaissance stijlkenmerken vertoont, is
nog, zij het in slechte staat aanwezig.
Het is waarschijnlijk ook Willem van Bree
geweest die het fraaie 17de eeuwse stuc
werkplafond in de hoofdvleugel laat aan
brengen. Dit voor Nederland zeldzame
plafond is van grote kunsthistorische
waarde.
Het Roomsch Burger Weeshuis
In 1779 vestigt het Roomsch Burger Wees
huis zich in het Hof van Zevenbergen. Hier
voor wordt het gebouwencomplex in 1783
ingrijpend verbouwd. Er komt een strikte
scheiding tussen het jongens- en het meis
jesgedeelte. Beide krijgen een eigen in
gang. Hiervoor wordt ook de voorgevel
verbouwd. De beide trapgevels worden
verhoogd en voorzien van kroonlijsten. De
sporen van deze bouwcampagne zijn nog
in de huidige gevel af te lezen.
In- of kort na 1855 krijgt de gevel zijn hui
dige architectuur naar ontwerp van archi
tect J. Bolsius. Hij verbouwt ook het inwen
dige van het gebouw. De tekeningen, die
Onlangs is de restauratie van het Hof van Zevenbergen van start gegaan. Dit laat middel
eeuwse gebouwencomplex is het enige nog overgebleven stadspedeis in 's-Hertogen
bosch. In de bloeitijd van de stad hebben er verschillende van deze hoven gestaan. Het
tegenover het Hof van Zevenbergen gelegen en vergelijkbare Keizershof is pas in het
eind van de 19de eeuw gesloopt, andere moesten reeds eerder het veld ruimen. Het Hof
van Zevenbergen is opvallend gaaf tot ons gekomen. Nadat in 1976het gebouwencom
plex door de gemeente werd aangekocht is een gedeelte in de daaropvolgende jaren
gerestaureerd. De meest monumentale bouwdelen vielen echter buiten het restaura
tieplan. Deze kregen een tijdelijke funktie, stonden leeg en werden zelfs gekraakt.
Achtergevel met traptoren (hoofdvleugel). Opname uit 1943 vlak voordat de laatste weeskin
deren vertrokken (foto Persbureau 'Het Zuiden'.)
Reconstructie van het nog bestaande oudste
gedeelte van het complex (ca 1500). Tekening
van W. F. Weve.
Heemschut, sept.-okt. 1989
25
