Nog gave gevelzij met portiekwoningen aan de Korte Bergstraat: wegbestemd.
dienen de metamorfose - kosten: 1,6 mil
jard gulden - reliëf te geven. Amersfoort
wil niet achterblijven bij steden als Eindho
ven, Nijmegen en Tilburg, waar soortge
lijke operaties voor de deur staan. In het
structuurplan van twee jaar geleden waren
de Amersfoortse ambities van bescheide
ner omvang, maar de almaar roder kleu
rende cijfers van de verwachte exploita
tietekorten bracht projectontwikkelaar
OCA tot een nog weidsere en grootschali
ger invulling van de plannen met - logisch
gevolg - nog meer werk voor de bulldo
zer. Ondanks deze schaalvergroting be
draagt het tekort op de grondexploitatie
bij de eerste uitvoering van de plannen
een slordige 21.7 miljoen gulden, waarbij
onderweg nog de kosten van bodemsane
ring moeten worden opgeteld. De ge
meente denkt aan al die uitgaven een
mouw te passen via een beroep op de por
temonnee van de rijksoverheid, maar of dit
allemaal zo gemakkelijk zal gaan wordt
politiek sterk betwijfeld.
Slopershamer
'Operatie stadshart' moet, zoals gezegd, de
monumentenstad Amersfoort beschermd
stadsgezicht met 313 rijksmonumenten en
een nog groter aantal op de gemeentelijke
lijst, Red.) een tweede stadshart geven.
Het gebied dat in een nieuw jasje dient te
worden gestoken slingert zich vanaf Mar-
gadants stationsgebouw in oostelijke rich
ting naar de oude historische binnenstad,
die alleen aan de rand en in de Molen
straat (bij het oude stadhuis) onder druk
komt te staan, maar tot nu toe zelf geen
waardevolle bebouwing moet inleveren.
Dat geldt wel voor eerder genoemde wij
ken Nederberg, Stationsbuurt, Koppel en
Soesterkwartier. Hoewel de meest intrige
rende bebouwingselementen veilig ge
steld lijken via de gemeentelijke monu
mentenlijst, blijven tientallen beeldbepa
lende en beeldondersteunende gebouwen
(veelal in eclectische stijl) over, die in aan
merking komen voor de sloophamer of so
litaire overleving.
Door de grootschalige ingrepen dreigt
ook een aantasting van het historisch stra-
tenpatroon, dat in Nederberg en de Stati
onsbuurt juist zo aardig is door de niveau
verschillen. Nog erger is het plan voor een
gedeeltelijke wijziging van de eeuwen
oude rivierloop van de Eem, ter hoogte
van de vroegere gemeentelijke koren
schuur het Spijkertje. De historische be
drijvigheid die eigen is aan de haven- en
kadefunctie dreigt hier ingeruild te wor
den ten behoeve van mooi wonen aan het
water voor de happy few. Dit betekent bij
voorbeeld het verlies van onbeschermd
industrieel erfgoed als het graanoverslag-
De voormalige gemeentelijke korenschuur 't
Spijker met silo Cova en overslagbedrijf aan
de Eem. Ook met sloop bedreigd.
bedrijf Cova op de oostelijke Eemoever en
- in mindere mate - de langgerekte pak
huizen van Van Ommen op de westoever,
die hun kopgevels bijna in de rivier ste
ken. Geen juweeltjes van architectuur alle
bei, maar de vraag is of bij het wegbe-
stemmen ten behoeve van een futuristisch
complex de andere waarden wel vol
doende zijn overdacht.
Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het in
eclectische stijl opgetrokken gebouw van
de vrijmetselaarsloge Jacob van Campen
aan de Persijnstraat, dat in 1899 niet alleen
het eerste gebouw was op het buiten de
stad gelegen Kalfsveld, maar ook nog eens
een van de weinige gebouwen in Neder
land is die als loge is gebouwd. De loge is,
met vier andere panden, wegbestemd
voor de aanleg van een nieuwe straat.
Amicitia
Als ander discutabel slachtoffer van het
rode potlood is de voorgenomen afbraak
aangemerkt van 'heeren'-sociëteit Amicitia
op de Stadsring, ten behoeve van een win
kelpassage. Als er toch grootschalig moet
worden aangepakt, waarom dan geen vol
ledig herstel in oude luister met sloop van
de foeilelijke aanbouwsels? Ondanks alle
kritiek is er ook wel waardering voor be
paalde planonderdelen. Bijvoorbeeld voor
het herstel van de groengordels op de bui
tenring rond de oude binnenstad, waar
door het effect van het dempen van een
deel van de buitengracht begin jaren zes
tig ongedaan wordt gemaakt. Ook het sa
neren van vervuilende bedrijfjes en beeld-
verstorende dertien-uit-een-dozijn-
nieuwbouw heeft de instemming gekregen
die het verdient. Maar deze plussen raken
toch ondergesneeuwd door het waarde
volle dat dreigt te verdwijnen en dan heb
ben we het nog niet eens over het mense
lijk leed.
De politiek van Amersfoort heeft inmid
dels groen licht gegeven voor de groot
steedse aanpak, die per wijk in deelplan-
nen een vervolg krijgt. Onder druk van het
nog steeds aanzwellende burgerprotest
zijn echter wel voorwaarden gesteld aan
de uitvoering. De belangrijkste liggen in
het financiële en maatschappelijke vlak.
Een voorwaarde is ook toegespitst op de
gebouwde omgeving. 'Kwalitatief goede
woningen en panden met een beeldbepa
lend karakter dienen zoveel mogelijk ge
handhaafd te blijven.' Juist dat 'zoveel mo
gelijk' is volgens de critici het bekende
addertje onder het gras. Wat gebeurt er,
zo stellen ze, als de financiële tekorten nog
groter worden? Het antwoord is niet moei
lijk te bedenken: 'Dan wordt het al snel
gaten dichten met het puin van alle beeld
bepalende panden.'
Dwerg tussen kantoorreuzen. Het VW-kantoortje, dat nu nog schuin tegenover het station
staat.
Heemschut, mei-juni 1989
9
