'Huis met de Kabouters' gerestaureerd
DICKVAN DER HORST
Kereltjes kunnen elkaar weer met vaste hand de bal toespelen
Vorige maand is de restauratie voltooid van de panden aan de Amsterdamse Ceintuur
baan nrs. 251 t/m 255. De groep van drie karakteristieke woonhuizen is in de hoofdstad
beter bekend onder de naam 'Huis met de Kabouters'.
De panden werden gebouwd in 1884, naar
ontwerp van de architect A. C. Boerma
(1852-1908) en behoren tot de eerste be
bouwing aan de Ceintuurbaan bij de Am-
steldijk. De huizen zijn opgetrokken in
baksteen, afgewisseld met kalksteenblok-
ken en -banden en voorzien van houten
erkerpartijen. De topgevels van de nrs.
251 en 255 zijn afgedekt door een zadeldak
met groot overstek en gesneden daklijsten
en in driepasvorm opengewerkte windve
ren met aan de uiteinden gesneden
dierenkoppen.
Bij de erkers en de topgevels zijn zit
tende engelen- en kabouterfiguren (die el
kaar de bal toewerpen) aangebracht. Het
geheel is gebouwd in een opmerkelijke
mengvorm van (neo)gotiserende en 'cha-
letstijl'. Op de gotiek geïnspireerde mo
tieven zijn onder meer de spitsboogvor-
mige toegangsportieken, de in smeedijzer
uitgevoerde sierlijke beëindigingen in de
vorm van een bloem met vier knoppen, de
driepassen en de bundelpijlers bij de er
kers. De groep rijkversierde woningen
staat sinds 1984 op de rijkslijst van be
schermde (woonhuis)monumenten.
Een anekdote verhaalt dat de twee ka
bouters de solidariteit tussen twee aanne
mers symboliseren. Toen de aannemer bij
de bouw in financiële moeilijkheden ge
raakte heeft een andere aannemer hem
geholpen. Zo kon de bouw van de huizen
toch nog doorgaan. Maar daarnaast geeft
ook de naam van de vermoedelijke op
drachtgever, een zeker Van Ballegooijen,
aanleiding tot associaties in de richting van
elkaar de bal toewerpende figuren. In het
oorspronkelijk uitgevoerde ontwerp be
vonden zich op de uiteinden van de voor
gevel ook nog twee adelaars. Deze zijn in
de jaren zeventig door de brandweer ver
wijderd omdat ze naar beneden dreigden
te vallen. Het grootste gedeelte van de
rompen is echter teruggevonden op de
zolder van de woningen. Deze restanten
dienden als model voor kopieën die nu op
nieuw geplaatst zijn, voorzien van nieuwe
poten, koppen en vleugels.
Het houtwerk van kabouters en erkers
verkeerde in erbarmelijk staat en was in
wendig praktisch volledig vergaan. De fi
guren zijn behoedzaam in stukken uit el
kaar gehaald; van de rechter-kabouter
moest de romp geheel vervangen worden
door nieuw hout, van de linker is de helft
vernieuwd. Het nieuwe materiaal bestaat
uit Amerikaans grenehout en de bouw
technisch kwetsbare liggende delen zijn
tegen inwatering beschermd door een
flinke hoeveelheid lood. Stalen pennen en
trekstaven zorgen op meerdere plaatsen
voor verankeringen aan het dak. Het dak
zelf is opnieuw gedekt met leien, wat een
prachtig resultaat heeft opgeleverd. Het ij
zeren siersmeedwerk is opnieuw ge
straald en gegalvaniseerd.
Onderzoek naar de originele kleuren
heeft geleid tot de volgende kleursamen-
stelling. De kabouters zijn geschilderd in
een teint olijfgroen, de mutsen, neuzen en
de bal in de hand van de rechter kabouter
zijn rood geworden. De engelenfiguren bij
de erkers, waarvan er nog zes in redelijke
staat verkeerden, kregen een lichtgelige
zandsteenkleur en werden voorzien van
loden afdekkingen op het hoofd. De ade
laars worden eveneens groen geschil
derd. Al het overige houtwerk wordt oker
geel als imitatiekleur van grenehout, en op
de manier zoals dit omstreeks 1886 op het
blanke hout is aangebracht. Het raamhout
ten slotte krijgt een witte kleur. Het restau
ratiewerk aan houten versieringen als ka
bouters en adelaars is uitgevoerd door de
beeldhouwer K. Szekeres uit Deventer.
De restauratie begon in het voorjaar van
1988 en zal wat het interieur betreft nog
wel enige tijd duren. De firma v.d. Camp
en Temme, projectontwikkeling bv uit
Haarlem, voerde het werk uit.
Dick van der Horst is verbonden aan het
Bureau Monumentenzorg te Amsterdam.
Ceintuurbaan nrs. 251 t/m 255 te Amsterdam voor de restauratie (foto Han van Gooi).
Het bevestigen van nieuwe onderbenen aan
de kabouter links. De boutverbindingen zijn
uitgevoerd in zwaluwstaartconstructies.
Links de beeldhouwer, de heer Karoly Szeke-
Heemschut, mei-juni 1989
17
