Nijmeegse schil behouden eh
DICK POUDEROIJEN
ié:;
Karakteristieke rij gevels met rijke detaillering in de St. Annastraat.
voor een buitenstaander wordt het beeld van Nijmegen naast het fraaie riviergezicht
vanaf de bruggen in hoge mate bepaald door de karakteristieke bebouwing van het
Singelgebied en aangrenzende straten; bij nader inzien blijkt de waarde ervan zowel
bepaald te worden door de gevelwanden met hun fraaie en rijke detaillering, alsook
door het plan als geheel met zijn ruim aangelegde stelsel van singels, straten, pleinen en
parken, waarbij het groen in hoge mate structuurbepalend is.
Deze direct om het stadshart liggende
schil is het gevolg van een consequent uit
gevoerd masterplan tussen 1885-1900.
Tengevolge van de slechting van de wal
len en egalisatie van het vestingterrein
kwam een zeer geschikt bouwterrein vrij,
direct aan de stad grenzend en ongeveer
twee en een half maal zo groot.
Aanvankelijk werd slechts gedacht aan
een brede groene singelgordel om de stad
waaraan ter weerszijden in brede zones
gebouwd kon worden; aan dit plan werd
het ronde Keizer Karelplein toegevoegd
waardoor de voormalige landwegen naar
Groesbeek, St. Anna en de Graaf (Den
Bosch) hieraan konden worden geknoopt;
parken werden gepland waar woningen
moeilijk gebouwd konden worden - o.a.
Kronenburgerpark.
Er bestond een grote belangstelling
voor Nijmegen als woonstad met zijn
mooie omgeving en vele rentenierende
Oud-Indië-gangers lieten een Herenhuis
aan een van de nieuwe wegen en tussen
liggende buurten bouwen.
Het gevolg van dit alles was een voor die
tijd ongehoord snelle opbouw van een
groot gebied volgens één plan en met een
sterk overeenkomende architectuur.
2700 herenhuizen
Slechts weinig oorlogsschade trof dit ge
bied en ook de toenemende occupatie van
de groene profielen door het autoverkeer
heeft nog geen echte onherstelbare
schade aangericht.
Kortom, een voor Nederland ongekend
groot gebied (zo'n 2700 herenhuizen waar
van zo'n 1800 van grote waarde, maar ook
(in 1980) negentig jaar oud en in het sta
dium van fysieke achteruitgang en met een
achterstand in woontechnisch opzicht.
Overigens waren er - naast de grote in
spanning van herstel en herbouw van de
benedenstad - reeds veel activiteiten
gaande. In het kader van de stadsver
nieuwing werden nieuwbouwplannen ge
maakt voor bedrijfsterreinen tussen het
spoor en de St. Annastraat "Bottendaal' en
werden subsidies verstrekt voor woning
verbetering en onderhoud voor dit als ur-j
gentiegebied aangewezen stadsdeel.
Ook werd gewerkt aan een gemeente
lijke monumentenlijst, waarop een enkele
straatwand van dit gebied was opgeno-
men; enkele uitgevoerde woningomge- j
vingsplannen toonden aan, dat fysieke
verbeteringen van het straatprofiel - waar
onder verkeersdrempels e.d. - leidden tot
aantasting van het straatbeeld.
Samenvattend: er diende samenhang te
worden gebracht tussen de open einden
van een beperkte monumentenlijst (qua
omvang en reikwijdte), van stadsver
nieuwing gericht op fysiek herstel en geen
beeldherstel, van twaalf verschillende be-
stemmingsplankaders zonder uitdrukke
lijke conserverende maatregelen en van
woonomgevingsplannen in uitvoering. In
opdracht van de gemeente Nijmegen met
steun van het Provinciaal stimulerings
fonds Stadsvernieuwing werd een inventa
risatie gemaakt van de mogelijke beleidst
instrumenten op alle genoemde terreinen.
Hieruit zijn enige belangrijke conclusies
naar voren gekomen en is een op dit ge
bied toegesneden subsidieregeling ont
worpen. i
Allereerst bleek de strategie van de
aanpak van groot belang; wat op korte ter
mijn bereikt kan worden, dient niet door
langere procedures te worden opgehou-
den.
De beeldbepalende kwetsbare gevel fragmenten in de gevelrij (zie boven), die voor herstel en vervanging in aanmerking komen,
(illustraties van Pouderoyen Compagnons Architectuur en Stedebouw b.v.)
12
Heemschut, mei-juni 1989
