Voozjaarsexcursie
Utrecht
Kelder onder de hoofdvleugel van het Catharijneconvent te Utrecht. Situatie vóór de restaura
tie van 1977. (foto Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist).
gehele wereld'. Ieder raakt in de ban van
de sfeer in hartje Utrecht, waar stadsbewo
ners, dagjesmensen en toeristen de terras
jes in het zomerseizoen bevolken. De vaak
van een tongewelfje voorziene kelders,
die diep onder de straatzone doorlopen,
bezitten aan de waterkant een stukje kade,
nu meestal het terras, waar plezierboten
langsvaren en aanmeren. Een van deze
kelders is bijvoorbeeld als wijnmagazijn
ingericht, waar men af en toe mag komen
proeven. De gastronomische sector is in
de hergebruikte kelders sterk vertegen
woordigd, begrijpelijk, in dit bruisende
hart van Nederland.
Drainage
Terug naar de vochtproblematiek: Cor-
neille Janssen stelt vast, dat optrekkend
vocht bij het herstel van oude gebouwen
nog steeds een van de meest nijpende
problemen vormt. 'Bij op staal gefun
deerde gebouwen kan er soms veel wor
den bereikt door het aanbrengen van een
goede drainage (een aantal buizen boven
elkaar is vaak nodig) langs de voet van het
gebouw, mits de onderkant van de funde
ring boven de grondwaterspiegel ligt. Om
een snelle toestroming van het water naar
de buis te bevorderen vullen we de sleuf
boven de (bovenste) buis met kiezelste
nen.' Aldus Janssen in zijn boek. Voor tech
nici is het vochtprobleem een uitdaging,
waarop men een afdoend antwoord tracht
te geven.
Delta PT
Op de kort geleden gehouden Zutphense
restauratiebeurs toonde de Morgo Ver
koopmij te Zutphen Delta PT de noppenfo
lie tegen vochtige wanden.
Deze folie bestaat uit een slag- en vorm
vast poyolefin. Deze beschermende laag is
bestand tegen zuren, oliën, alkalische en
oplosmiddelen. Het principe van dit mate
riaal is, dat er een luchtspouw wordt ge
vormd tussen de vochtige oude muur en
de folie, die waterdicht is. Op het thermo-
gelaste netwerk kan iedere stuclaag wor
den aangebracht. Ook gipsplaten kunnen
op simpele wijze worden gemonteerd. Om
vochtopeenhoping te voorkomen moet aan
de onder- en bovenzijde van de wand een
speciaal ventilatieprofiel worden aange
bracht.
Een goede methode is ook die van de
electro-osmose. Daarbij ontstaat er een
electrisch spanningsverschil tussen de
voet van de muur en het opgaande werk.
De stuwende kracht die het water omhoog
drijft is dan verdwenen.
Slecht onderhoud
K. Boeder van de Monumentenwacht heeft
al eens vastgesteld, dat veel restauraties
het gevolg zijn van achterstallig onder
houd. Dat geldt zeker voor het vochtscha-
deprobleem (o.a. afbladderende pleister
lagen, onder- en bovengronds, met name
in oude kerken).
Huismeester
Eigenlijk zou iedere oude kelder in
Utrecht de beschikking dienen te hebben
over iemand als de huismeester van de
Nieuwe Kerk te Amsterdam. Sinds 1980,
toen de restauratie aldaar voltooid was,
waakt Gerrit Schoos tegen vorst, hitte,
vocht, duivenontlasting en luchtverontrei
niging, de grootste bedreigingen van een
monument.
Kunsthistorische waarde van oude
huiskelders
Talloze voorbeelden in Utrecht tonen aan,
dat onder de middeleeuwse stenen huizen
(vgl. het proefschrift van Temminck Groll
uit 1963) grootse kelders (ook met pijlers
en gewelven) aanwezig waren en zijn.
Ook in de Bondsrepubliek Duitsland en
in Vlaanderen (vgl. Brugge en Gent) zijn
fraaie middeleeuwse exemplaren be
waard gebleven. Bij de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg te Zeist en bij gemeente
lijke monumentenzorgers zijn veel interes
sante gegevens en opmetingen te vinden.
De oplossing van een sluipend probleem
als vochtschade is dan ook van groot be
lang voor het bouwhistorisch onderzoek.
Literatuur:
Comeille F. Janssen, Behoud en herstel.
Restauratie-technieken en monumenten
zorg, Haarlem 1980,183-193.
Nico Lardenoye, Bouwschade. Grondbe
ginselen, Praktijkervaring, Praktische ad
viezen, Brussel/Amsterdam 1983, p. 90-100.
Een gesprek met restaurateur Adrie Schel-
levis, NRC-Handelsblad, 1-5-1987.
Heemschut, jrg. 1986,152.
Morgo folietechniek, documentatiemap
(inl.: tel. 05750-19431).
Varen op de Vecht langs theekoepels en
buitenplaatsen, met koffiemaaltijd in au-
berge 'De Nederlanden' te Vreeland.
Zo luidt kort het programma van de voor
jaarsexcursie, die Heemschut Utrecht op
22 april organiseert. Hieronder het con
crete programma.
9.45 uur
Ontvangst (met koffie) in Hotel-Restaurant
'De Nonnerie', Langegracht 51 te Maars-
sen.
10.20 uur
Afvaart van 'Raadhoven', Herengracht 20
te Maarssen.
Tijdens de vaart zal de Heer A. J. A. M. Lis
man, mede-auteur van 'Plaatsen aan de
Vecht en de Angstel' alle gewenste infor
matie verschaffen.
11.40 uur
Passeren van de brug bij Loenen.
12.15 uur
Aankomst bij 'De Nederlanden'. Na de kof
fiemaaltijd gelegenheid om kennis te ma
ken met het sfeervolle Vechtdorp Vree
land, dat eens stadsrechten genoot.
14.30 uur
Vertrek uit Vreeland voor een bezoek aan
een der bekende Vechtbuitens.
17.30 uur
Aankomst te Maarssen, tevens einde der
excursie.
De boottocht is in grote trekken een her
haling van de voorjaarsexcursie van 1988,
toen wegens de beperkte plaatsruimte aan
boord (maximaal 80 zitplaatsen) een groot
aantal leden moest worden teleurgesteld.
Deze leden genieten thans uiteraard voor
rang.
Deelname aan de excursie is mogelijk
door overschrijving van 35,- op giro
124326 van de Bond Heemschut te Amster
dam, onder vermelding 'Vooijaarsexcur-
sie Utrecht'.
In Maarssen is volop parkeergelegenheid
op het Harmonieplein. Ook bestaat er een
uitstekende busverbinding met Utrecht
C.S. (vertrek Utrecht C.S. 9.21 uur, aan
komst Maarssen dorp 9.41 uur, buslijn 120).
Vertrek uit Maarssen 17.49 uur.
Heemschut, januari-februari 1989 27
