1 '"y«.4f
O.L. Vrouwekerk, Arnhem. Linker transept-venster met de uitbeelding van de 'Blijde Gehei
men van de Rozenkrans', v.l.n.r. Annunciatie - Visitatie - Geboorte - Opdracht in de Tempel -
De twaalfjarige Jezus in de Tempel. Gebrandschilderd glas door Joep Nicolas, 1937(foto
RDMZ).
St. Walburg ontving, kreeg in 1947 van het
kerkbestuur van de Eusebiusparochie het
verzoek om de kerk aan het Nieuwe Plein
opnieuw van glas-in-lood ramen te voor
zien (11).
Na een proefbeglazing in het koor
kreeg Joop Janssen de opdracht om ook
de vensters in de zijbeuken en aan de in
gangszijde aan het Nieuwe Plein te leve
ren. Na 14 jaar was de reeks in 1961 bijna
voltooid. Eenmaal goed van start gegaan
zag het emaar uit, dat met het eeuwfeest
van de kerk (1863-1963) het neogotische
gebouw in een nieuwe glazen feesttooi zou
kunnen pronken.
De zijbeuksvensters zouden in navol
ging van de oude, deels nog bestaande
vensters opnieuw aan de twaalf apostelen
worden gewijd. De oude ramen uit 1865
bestonden uit grotendeels omamentaal uit
gevoerde panelen tussen de brugstaven
en in de vensterkoptraceringen het portret
van een apostel met een naambanderol. Ze
waren uitgevoerd door de firma F. Nicolas
uit Roermond. De figurale gedeelten wa
ren vervaardigd naar tekeningen van prof.
Kleyn uit Wenen en moesten voor de uit
voering in glas aan het kerkbestuur wor
den voorgelegd (12).
Een monumentale reeks
Voor de beglazing van de vijf koorven
sters werd gekozen voor één thema: de
aanbidding van de Drieëenheid met cen
traal het Apocalyptisch Lam, omringd door
engelen en heiligen, en alle volkeren van
de aarde verenigd rond het Eucharistisch
offer in een grote bonte mengeling van
kleuren. Een versmelting van hemel- en
aardbewoners in een groots visioen.
Opmerkelijk is de plaats die de patro
nen van de Arnhemse parochiekerken
hierbij innemen. In de onderste zóne zijn
duidelijk de portretten van schenkers te
zien tegen de achtergrond van de herrij
zende stad. Bescheiden, onder in het rech
ter venster, heeft ook de glazenier zichzelf
geportretteerd met schetsboek en teken-
stift. Het nieuwe programma voor het
schip sloot aan bij het oude, echter met dit
verschil dat bij de nieuwe apostelserie
twee of meer episodes uit het leven van
elke discipel zijn opgenomen, terwijl in de
vijfpas van de vensterkop de heilige
steeds in hemelse glorie of als martelaar
met het bij hem behorende vaste attribuut
is afgebeeld. De cyclus is op één na vol
tooid; alleen de levensgeschiedenis van
de apostel Matthias ontbreekt (13).
De toenmalige pastoor Th. A. Ariëns be
dacht de scènes, koos de bijbehorende
bijbelteksten en gaf de toepasselijke sym
bolen en emblemata aan. Het voor een ge
wone parochiekerk grootscheeps aange
pakte beglazingsprogramma bracht uiter
aard de gemoederen in beweging. Over
de uitvoering van de nieuwe ramen be
stond verschil van inzicht en appreciatie,
blijkens de polemiek in de pers. Pastoor
Ariëns nam als 'auctor intellectualis' van
het iconografisch programma de glazenier
volledig in bescherming tegen de critici.
Na het enthousiasme van het begin van
de jaren '60 werd het allengs moeilijker om
de cyclus te voltooien. In 1963 waren de
fondsen uitgeput en de animo geslonken,
zodat het twaalfde raam niet meer werd
gerealiseerd en ook de beglazing aan de
ingangszijde maar ten dele werd vervan
gen (14).
Hier zal geen steen op de ander
blijven
In 1969 verscheen de eerste donkere wolk
aan de hemel. De dreigende woorden op
het raam van de apostel Simon de Zeloot,
doelend op de verwoesting van Jerusalem,
leek ook een profetische klank in te hou
den voor het kerkgebouw zelf. Een rap
port van het Katholiek Sociaal Kerkelijk In
stituut (KASK3) kwam tot de conclusie dat
van de drie binnenstadskerken (Walburg,
Martinus en Eusebius) er mettertijd wel
een zou moeten worden opgegeven in ver
band met de toenemende ontvolking van
het centrum en het teruglopen van de
kerkgang in het algemeen (15). De Euse
biusparochie schrompelde de daaropvol
gende jaren ineen tot een te kleine groep
van gelovigen.
Ondanks de dreiging van sluiting werd
de kerk in 1972 als voorbeeld van 'stuca-
doorsgotiek' op de rijksmonumentenlijst
geplaatst, waarop zij al 10 jaar prijkte 'van
wege' enige kostbare inventarisstukken,
waaronder de zilveren schrijn van St. Eu
sebius (16). De kerk werd in 1985 definitief
gesloten en vormt sedertdien een van de
meest besproken godshuizen van Neder
land. Na jarenlang touwtrekken zal de
sloop een feit worden. Voor de plek staat
hoogbouw op het programma, een 23 ver
diepingen hoge kantoor- en woontoren
naar ontwerp van Rem Koolhaas, aan de
rand van het kleinschalige stadshart. Het
toekomstig lot van de kerk is uiteindelijk
in handen gelegd van de Gemeente Am-
hem, waarmee een voorlopig koopcon
tract is afgesloten, maar die volgens de
verkoopvoorwaarden de verplichting op
zich heeft genomen om de kerk te slopen
(17).
Voor de in het kerkgebouw aanwezige
cultuurhistorisch waardevolle objecten en
elementen dient in overleg door kerkbe
stuur en gemeente een oplossing te wor
den gevonden (18).
Een waardevolle last
De nieuwe eigenaresse krijgt voor de som
van 600.000,- wel waar voor haar geld.
Met het gebouw op de stellig lucratieve
locatie tussen station en stadscentrum
komt zij in het bezit van plus minus 250 m2
gebrandschilderd glas. Daar moet nog een
bestemming voor gezocht worden. En wel
op zéér korte termijn (18).
Heemschut, januari-februari 1989 13
