In het Restauratieconvergent vonden elf
restauratoren elkaar
EVERHARDJANS
In Zutphen, op de Restauratiebeurs '88 in de Hanzehal zal ook een stand zijn van het
Restauratieconvergent.
Wie staan voor deze naam? In de door deze groep uitgegeven prospectus staat te lezen:
'Het betreft hier een initiatief van zeven zelfstandig werkzame, Nederlandse restaurato
ren van kunst- en cultuurhistorische objecten.Vanuit hun ambachtelijke achtergrond en
door overlappende activiteiten vonden deze vakmensen elkaar, omdat zij zich allen
specifiek met 'conserveren' en 'restaureren'bezighouden. Inmiddels heeft het Conver
gent zich uitgebreid tot elf restauratoren.
Woordvoerder en bestuurslid Jos Houbra-
ken woont in het Kempische kerkdorp
Oerle (gem. Veldhoven), niet ver van
Eindhoven. De blijmoedige Brabander
vertelt me, dat de zeven 'pioniers' elkaar al
langer kenden, maar uiteindelijk kozen
voor een zinvolle belangengemeenschap.
Convergeren wil zeggen: op één punt
samen komen. Zelf is Houbraken (33 jaar)
ambachtelijk specialist in emaille, porse
lein en polychromie. Als kind was hij al
geïnteresseerd in oude zaken: kennissen
van zijn ouders hadden een antiekzaak.
Doel
De vereniging stelt zich ten doel het hui
dige kwaliteitsniveau van de verschillende
restauratiedisciplines te behouden of te
verhogen.
De opdrachtgevers van Jos Houbraken
bestaan uit drie groepen: musea, particu
lieren, antiquairs. Hij is nu een jaar of veer
tien bezig. Hij betrekt voor zijn werk het
emaillepoeder uit Oostenrijken de lak uit
Engeland. Het emailleren was al bekend
tijdens het Oude Rijk, in Egypte. Jos toont
een prachtige, matglanzende plaquette uit
Limoges (Frankrijk) met de Boom van
Jesse als motief. Prachtig van kleur, heel
verfijnd. Hij restaureert - op het eerste ge
zicht onzichtbaar - maar toch wel zö dat
latere restauratoren zo nodig de toevoe
gingen nog kunnen verwijderen.
Restauratiefilosofie
Goed restaureren berust niet alleen op
technische vaardigheid, maar ook op het
bepalen van de juiste keuze.
Melgert Spaander, uurwerken en speel
dozen in Zutphen stelt vast: 'Zowel de con
structie als de uiterlijke vormgeving lopen
bij verschillende typen uurwerken zeer
uiteen. Er kan pas van een goede restaura
tie worden gesproken, als deze onder
linge verschillen tussen allerlei klokken
duidelijk herkenbaar blijven, nadat deze
voorwerpen zijn hersteld.'
Herbert Böck, restauratie-stukadoor in
Zutphen, zegt: 'Een juiste en goede aanpak
van een restauratie betekent zoveel moge
lijk van de authentieke ondergrond en
aanwezige ornamentiek voor het nage
slacht bewaren, dus onderzoek instellen
naar de ondergrond en de samenstelling
van de materialen. Het gevaar van een
slechte restauratie schuilt in gebrek aan
motivatie of liefde voor het ambacht, ge
brek aan materiaal- en stijlkennis en het
gebruik van kantklare fabrieksmaterialen.
Tenslotte: beter een goede en goedkope
conservering onder goede begeleiding
dan een dure restauratie onder slechte lei
ding.'
Jan Sterken, een ander lid van het con
vergent (boek- en prentrestaurator in Ug-
chelen) zegt het aldus: 'De restaurator
dient de maker te respecteren, zijn werk
niet te verbeteren, maar ook zijn werk niet
slechter uit te voeren dan het in oorsprong
is ontstaan.'
Andries de Groot, als convergent-lid
goud- en zilversmid te Utrecht, heeft als
geloofsbelijdenis: 'Een goede restauratie
herstelt en conserveert de signatuur van
de maker". Iets van de evolutie in de res-
Vroegnegen tien de eeuwse wijzerplaat
met tekens van de dierenriem,
gerestaureerd door Jos
Houbraken.
Jos Houbraken, emailleur en bestuurslid van
het Convergent.
tauratie-inzichten (van Cuijpers tot Jan Kalf
en heden ten dage) wordt in deze uitspra
ken weerspiegeld.
Ambachtelijke variatie
Zeer oud is ook een ambacht als de glaze
nierskunst (de uitdrukking glazenier stamt
van wijlen Joep Nicolasontstaan uit de
'anonieme' kerkelijke kunst van bedehui
zen en kathedralen. Wie heeft niet de
prachtige ramen van Bourges en Chartres
in herinnering, met hun intensieve, stra
lende blauwe tinten!
Inderdaad wordt de technische perfec
tie van deze gebrandschilderde glasvlak-
ken, door lood verbonden, in de zestiende
eeuw bereikt. Kort geleden bewonderde
ik nog de fameuze Goudse glazen van o.a.
de gebroeders Crabeth. In het Convergent
is Alexander Luichjes een zeer kundig gla
zenier.
Na 1900 werd dit 'dienende' ambacht
herontdekt, met name door de expressio
nisten, en onze Limburgse glazeniers zijn
het bekendst geworden. Denk in dit ver
band even aan het prachtige werk van
Daan Wildschut. Omdat glas snel bescha
digd kan worden, en ook verwering en
zure regen hun tol eisen, is restauratie
tijdrovend, en vraagt veel voorbereiding.
De zevende pionier van het RC is Wïm Jon
ker uit Gorssel, die de prachtige poort
heeft gesmeed, die iedereen kan bewon
deren op paleis 't Loo in Apeldoorn.
Kunsthistorische aspecten
Terug naar Jos Houbraken in Oerle. Zijn
integere werkwijze in de tot atelier ver
bouwde garage achter zijn woonhuis be
wijst tot welke resultaten een goed onder
legde restaurator kan komen. Hij staat in
voor de kwaliteit van de andere Conver-
gent-leden. Ook zijn de leden goed op de
hoogte van kunsthistorische aspecten. De
kerkelijke kunst van het boeiende Maas
land in de middeleeuwen (een kenner is
prof. Timmers) leert, op kunsthistorisch
terrein (vgl. 'Propylaen-Kunstgeschichte',
