Pas opgeknapt hoekhuis aan de Jan van Nassaustraat 86 uit 1893 in neo-renaissance-stijl
schelpenzand gelegd) en met wanden
waarop vaak fraaie stucwerken waren
aangebracht met voorstellingen van bij
voorbeeld engeltjes; huizen met dubbele
tochtdeuren, veelal met gegraveerd glas,
naar de hall met eveneens een vloer van
grote marmeren platen. Salon en eetkamer
(als het huis een bel-etage had, bevonden
deze zich aldaar) waren onderling verbon
den via hoge schuifdeuren (soms met ruit
jes van geslepen glas). De ramen aan de
voorzijde hadden houten binnenluiken. De
vaak rijkelijk gestucte plafonds waren tus
sen 3.80 en 4.10 meter hoog. De hierboven
gelegen verdieping had eveneens twee
kamers en suite. Alle grotere kamers be
zaten marmeren schouwen, sommige
mooier dan andere, bedoeld om er gaska
chels voor te plaatsen.
Bewoners
Zoals gezegd ontsierden de nieuwe huizen
van de Jan van Nassaustraat de stand niet -
de bewoners deden dat evenmin. Uit in
tensief onderzoek naar functies, welstand,
afkomst etc. van alle eerste bewoners van
de straat bleek dat deze behoorden tot de
hogere middengroepen en gedeeltelijk tot
de elite. Er woonden veel hoge militairen
(vice-admiraal Quispel), Indischgasten (ta
baksplanter Ypes), renteniers (Van Pal-
landt), hoge ambtenaren (secretaris-gene
raal ministerie Onderwijs, Kunsten en We
tenschappen Feith) en kunstenaars (de
vermaarde musicus Hol).
Afbraak
Aanvankelijk bleef de Jan van Nassau
straat dat, waar zij voor gebouwd was: een
woonstraat. In de jaren dertig werd het
echter moeilijk kopers of huurders te vin
den voor de grote, gemiddeld twaalf ruime
kamers tellende panden. Daarom werd
steeds meer overgegaan tot verhuur per
etage of zelfs per kamer(s). Een andere
oplossing was de panden als kantoor te
verhuren. Dit bleek lucratief, mede van
wege de centrale ligging en vooral na 1945
werd deze bestemming steeds populair
der.
Het negatieve gevolg hiervan was helaas
de grootscheepse afbraak van de in
terieurs: kamers en suite werden doorge
broken, marmeren schouwen verdwenen
naar de schroothoop, plafonds werden
verlaagd, de oude deuren met lijsten ver
vangen door spaanplaat, trapleuningen
gemoderniseerd, enzovoort.
Speculatie
Naast deze interne afbraak was er ook de
complete sloop van in totaal 15 huizen: en
kele tijdens de oorlog door de Duitsers,
enkele voor de doorgang naar een nieuwe
straat, en enkele door ordinaire speculatie
(in 1981) van projectontwikkelaars. Het be
trof hier drie bijzonder fraaie panden met
ruime tuinen en prachtige interieurs, ge
bouwd voor onder meer gouverneur-ge
neraal Van Lansbeige en één van de
bouwmeesters van de straat. Op deze
plaats is kantoomieuwbouw verrezen
(overigens nog altijd niet geheel ver
huurd. die weliswaar qua bouw na di
verse protesten enigermate werd aange
past aan de straat, maar er qua hoogte en
massiviteit niet echt thuishoort.
Geschikt voor monumentenlijst
Gelukkig is aan de afbraakmanie van inte
rieurs thans een einde gekomen. De 19de
eeuw verheugt zich in een toenemende
belangstelling met als bijkomend gevolg
een groeiende aantrekkingskracht van de
Jan van Nassaustraat: men waardeert de
stijl, voorzover nog intact. Ook wordt er
veel gerestaureerd. Dit biedt evenwel
geen garantie voor de toekomst, zeker niet
voor wat betreft verdere sloop van panden.
De Jan van Nassaustraat, ondanks de af
braak van 15 huizen tamelijk gaaf geble
ven, is zowel historisch als architectonisch
van belang. Deze typisch 19de-eeuwse
straat heeft niet alleen vanwege de aan
trekkelijke neo-renaissancestijl en soms
zeer fraaie interieurs, maar ook vanwege
de variatie in de huizenbouw en de brede
weg met de bomenrij een allure die voor
de toekomst veilig gesteld dient te wor
den. In 's-Gravenhage zijn nog slechts zeer
weinig dergelijke typerende straten te vin
den die niet alleen min of meer gaaf zijn
gebleven, maar ook de speciale sfeer van
rond 1900 hebben weten te bewaren. De
Jan van Nassaustraat is zo'n straat. Daarom
zou het plaatsen op de Haagse gemeente
lijke monumentenlijst een geëigend mid
del zijn om de straat (althans de gevelrij)
zo te houden als hij thans is. Wij bepleiten
dit hierbij dan ook met kracht. Het voor
naamste kwaad zou daarmee in ieder ge
val verijdeld worden: sloop van panden.
Literatuur:
Over de Jan van Nassaustraat is een
boekje verschenen (2e druk inmiddels),
dat de bouw en de geschiedenis, en alle
eerste bewoners en eigenaren ervan be
handelt. Omvang 60 p., ruim geïll. met fo
to's van de straat, bouwtekeningen, inte
rieurs en bewoners. Te verkrijgen door
overmaking van 20,- (inclus. porto) op
giro 345.98.15 t.n.v. R. E.A. van Ditzhuyzen,
's-Gravenhage.
R.E.A. van Ditzhuizen is historica, publi
ciste en auteur van het boekje
Standaardinterieur van pand aan de Jan van Nassaustraat met hoog gestuct plafond, een
marmeren schouw en hoge schuifdeuren in ruime kamer en suite met geslepen glas.
Heemschut, september-oktober 1988 35
