Heerenhuizen die den stand
niet ontsieren'
R.E.A. VAN DITZHUYZEN
Ontstaan, bloei en behoud van de Haagse Jan van Nassaustraat
Architecten
Vanaf 1893 werd te 's-Gravenhage pal naast het Malieveld door projectontwikkelaars een
nieuw wijkje van vijf straten gebouwd: het Nassaukwartier, zo genoemd naar de (bas-
taard)leden van naar de familie Nassau vernoemde straten. De belangrijkste straat hier
van was de brede, van een fraaie bomenrij voorziene Jan van Nassaustraat. De in totaal
120 huizen werden nagenoeg alle gebouwd door handwerkslieden als metselaars en
timmerlui. De stijl kan men aanduiden als neo-renaissance, geïnspireerd door de renais-
sance-architectuur, met name de Hollandse voorbeelden uit de 16de en 17de eeuw. De
statige huizen verkregen een romantisch effect door het gebruik van talrijke natuurste
nen blokjes tegen de achtergrond van de bakstenen gevels. De gevels aan de Jan van
Nassaustraat zijn overdadig versierd met allerlei ornamenten als bogen, koepeltjes,
fraaie draagstenen, topgevels, medaillons met reliëfkoppen, torentjes en in steen uitge
houwen figuren. De [soms dubbele] voordeuren zijn doorgaans in zwierige neo-renais-
sance stijl uitgevoerd, sommige echter al in Jugendstil, de stijl die tegen 1900 juist in de
mode begon te komen.
's-Grav'jnhage
Jan van Nassaustraat
'Echte', althans gediplomeerde architecten
werden voor vier huizen in de arm geno
men. Joh. Mutters jr (1858-1930), bouwheer
van onder meer de nieuwe vleugel van de
Haagse Sociëteit de Witte en de Neder
landse paviljoens van de Wereldtentoon
stelling te Parijs in 1900, bouwde de pan
den Jan van Nassaustraat 35 en 107 in op
dracht van de eigenaren. Nr. 35 werd in
1899 gebouwd in Engels georiënteerde Art
IVöuveau-stijl. Op de derde verdieping van
het vrij gaaf behouden gebleven huis is
nog een complete mandie-kamer [Indi
sche badkamer] ingericht. Opdrachtgever
en eerste bewoner was F. J G. Wirtz, een
wijnhandelaar die in 1881 het 'stadspaleis'
van W. D. A. M. baron van Brienen op het
Lange Voorhout had gekocht en hierin ho
tel Des Indes begon, een hotel met name
gericht op verlofgangers uit Indië.
In 1901 kreeg Joh. Mutters de opdracht
voor het bouwen van Jan van Nassaustraat
107, een huis met een relatief lage begane-
grondverdieping (dienstvertrekken) met
daarboven de zeer hoge woonverdieping
die over de volle breedte een fraai balkon
bezit. Opdrachtgever en eerste bewoner
was de luitenant-kolonel bij de artillerie
(later generaal-majoor) E. A. F. Blokhuis,
die het bouwterrein voor 4965,- gekocht
had.
De gevels van deze twee panden staan op
de Monumentenlijst. Terwijl nr. 35, zoals
opgemerkt, nog veel originele elementen
bevat, werd het bijzondere interieur van
nr. 107 helaas door een Verbouwing tot
kantoor nagenoeg onherstelbaar ver
nietigd.
Herman Wesstra jr. (bouwheer van onder
meer Seinpost te Scheveningen) was de
tweede architect die in de Jan van Nas
saustraat werkzaam was. In 1900 bouwde
hij hier (op nr. 112) in opdracht van het
'Haagsche Vrouwen Comité van het Ne-
derlandsche Roode Kruis' een ziekenhuis,
de Roode Kruis Kliniek. Twee jaar later
kocht hij het emaastgelegen, laatst over
gebleven bouwterrein van de straat (op de
hoek met de Wassenaarseweg) voor
6300,- (pand nr 114). Hij bouwde hier een
ruim vrijstaand herenhuis, dat vooral van
binnen op fraaie en originele wijze werd
gedecoreerd. De twee kamers beneden,
de twee kamers boven en de ruime
vierkante hall bevatten schouwen in ver
schillende kleuren marmer en met een
houten bovenbouw met spiegel. Vorig jaar
is dit huis tot zes appartementen ver
bouwd, waarbij helaas veel fraais werd ge
sloopt.
Interieur
De oorspronkelijke eigenaar van de bouw
grond, Mr. C. J. E. graaf van Bylandt, had
zijn land verkocht onder voorwaarde dat
zij slechts bebouwd zou worden met 'heer
enhuizen die den stand niet ontsieren'. Al
dus geschiedde. Alle huizen waren ruim
en bezaten een zekere allure. De indeling
van de huizen was min of meer gelijksoor
tig en ook kenmerkend voor deze periode:
ruime entree met marmeren vloer (op
De Jan van Nassaustraat met rechts drie in
1981 na speculatie afgebroken panden; het
meest rechtse pand staat er nog (foto
Gemeentearchief Den Haag)
34 Heemschut, september-oktober 1988
