Geen discotheek in laatste stoomgemaal
Land van Maas en Waal
m tm*
ll
GEMALEN
- 'r L
'■■23 f
ai lil
J. DE GROOT
Ter verbetering van de waterbeheersing in een groot gedeelte van het Land van Maas en
Waal werd in 1918 aan de Maas bij Appeltem een stoomgemaal gebouwd naar een
ontwerp van 'De Ingenieurs J. van Hasselt en de Koning' te Nijmegen. Dit stoomgemaal
heelt gewerkt tot 1969 omdat toen een nieuw dieselgemaal in de directe omgeving in
gebruik werd genomen.
Waar de historie en de geografische en de
economische ontwikkelingen van het Land
van Maas en Waal zo nauw verbonden zijn
met de sinds de 14de eeuw in dit gebied
min of meer georganiseerde strijd tegen
het water, werden initiatieven ontwikkeld
om dit stoomgemaal dat in die strijd gedu
rende rond 50 jaar zo'n wezenlijke functie
had, als industrieel en als cultuur-histo
risch monument te behouden.
Na moeizaam onderhandelen werd ten
slotte in 1984 het stoomgemaal, exclusief
de machinistenwoning, door het Polderdi
strict Groot Maas en Waal voor een be
drag van 14.500,- in eigendom overge
dragen aan de in Batenburg gevestigde
MonumentenstichtingBaet en Borgh'. He
laas moest de ongeveer 40 meter hoge
schoorsteen, die uiteraard zo karakteris
tiek is voor een stoomgemaal, enige jaren
tevoren uit veiligheidsoverwegingen wor
den gesloopt.
Het gemaalcomplex bestaat uit:
a. een ketelhuis, met een Lancashire-ke-
tel en een Comwall-ketel, beide ver
vaardigd door de Gebrs. Stork en Co.
te Hengelo;
JW0\
VsSSjT
b. een machinehuis, met twee prachtige
ééncilinder stoommachines en met
daaraan gekoppeld twee gietijzeren
centrifugaalpompen, eveneens ver
vaardigd door Gebrs. Stork en Co. te
Hengelo;
c. een kolenloods,
d. een machinisten woning.
Zowel door de Stichting Monumenten-
wacht Gelderland als door het architecten-
buro van Wezel te Alphen (Gld) zijn rap
porten opgesteld inzake de bouwtechni
sche toestand van het onderhavige com
plex.
Hieruit is gebleken dat het totale casco
nog redelijk goed is. Verder, dat het ge
bouw door groot achterstallig onderhoud
plaatselijk in slechte staat verkeert. Ten
slotte bleek dat in ieder geval het complex
op korte termijn tenminste wind- en water
dicht gemaakt moet worden om verder
verval te voorkomen.
Ih 1985 heeft de stichting Baet en Borgh
de absoluut noodzakelijke restaura
tiewerkzaamheden laten uitvoeren waar
door verdere achteruitgang is gestopt.
Maar, door het ontbreken van overige fi
nanciële middelen was het niet mogelijk
om met enige vorm van restauratie aan te
vangen. Wel is een aantal vrijwilligers er in
geslaagd onder vaak moeilijke omstandig
heden (vrieskou, vocht en vuil) een ketel,
'."V.rtj 1
I
11»!
imSI
Iml
m
11
de stoommachines en de pompen weer zo
goed als bedrijfsklaar te maken. Van in-
bedrijfstellen kan echter door het ontbre
ken van de schoorsteen voorshands helaas
nog geen sprake zijn. Het is de bedoeling
het gemaal in de weekends te laten wer
ken voor belangstellenden. Baet en Borgh
wil liever geen discotheek of zoiets in het
gemaal.
De gemeente West Maas en Waal heeft
voor de jaren 1991 en 1992 middels de
meerjarenraming 'Restauratie Rijksmonu
menten' in principe weliswaar financiële
steun toegezegd, maar de omvang daar
van is van dien aard dat slechts sprake kan
zijn van een klein stulge van het totale
werk.
Enige richtgetallen: de principe toezeg
ging via de meerjarenraming van de ge
meente voor 1991 en 1992 behelst tezamen
54.500,- terwijl de totale restauratie, in
clusief de herbouw van de schoorsteen,
wordt geraamd op rond 400.000,—
Het moge duidelijk zijn dat zonder extra
financiële steun van de rijks- en provinci
ale en de gemeentelijke overheid en van
fondsen, sponsors en particulieren de vol
ledige restauratie van het enige in Maas en
Waal overgebleven stoomgemaal nog ja
ren op zich zal laten wachten.
De stichting Baet en Borgh is echter een
actieve stichting die in deze situatie beslist
niet zal berusten.
Voor hen die zich nu reeds aangespro
ken voelen, het postadres van de stichting
Baet en Borgh is: Postbus 22,6650 AA Dru-
ten.
Wie een gift wil geven kan dat doen op
gironummer 5545151 t.n.v. Monumenten
stichting Baet en Borgh te Druten onder
vermelding van 'bestemming Stoomge
maal'.
Ir. J. de Groot is voorzitter van de Monu
mentenstichting Baet en Borgh.
Het Stoomgemaal bij Appeltem (fotoj. R. Viskei)
j,Vj
Hji
[ïllllïl
llllllll
ICgeSj
JJO 1
uui£E
Hl
WmjÈltM
12 Heemschut, juli-augustus 1988
