f HEEMSCHUT IN ACTIE/V AR!Ai
BRIEVEN
Pui van Rietveld
bedreigd
Neoklassiek
ensemble
Bejaardenhuis zal
detoneren
Karakteristieke
schuur
Stop het slopen
Sloopvergunning voor
vakwerkhuis in
Zierikzee?
Boerderij gered
Inventarisatie
MHVSmNS-station
Martenastate
Utrecht - Een winkelpui van de
juist deze maand 100 jaar geleden
geboren Gerrit Rietveld aan de
Oude Gracht dreigt te verdwijnen
bij een verbouwing van de winkel
van Mado. Sloop ervan zou nodig
zijn öm de toegankelijkheid van de
zaak te verbeteren. Alleen minister
Brinkman kan sloop nu nog tegen
houden, nu B. en W. van Utrecht
toestemming hebben verleend
voor de verbouwing. Zowel G.S.
van Utrecht als Heemschut hebben
de minister geadviseerd de sloop
te voorkomen.
Arnhem - De gemeente heeft
sloop- en verbouwplannen voor
panden aan de Utrechtseweg 129,
131 en 133. Het pand op nr. 129
wordt mogelijk gerenoveerd, ter
wijl 131 en 133 dreigen te worden
gesloopt ten behoeve van
nieuwbouw, die geen enkele rela
tie meer heeft met het te restaure
ren pand. Het pand op nummer 131
is echter waardevol en verkeert
nog in redelijke staat; nummer 133
is onbeduidend. De gemeentelijke
Welstandscommissie keurde de
plannen reeds af. De Bond Heem
schut doet een beroep op B en W
te bevorderen dat het pand op
nummer 131 eveneens wordt ge
renoveerd, zodat een gaaf neoklas
siek ensemble op deze fraaie loca
tie blijft bestaan. De cultuur-histori
sche waarde van het te renoveren
huis op nummer 129 verdient deze
ondersteuning vindt de bond, die
aanbeveelt beide panden met
voorrang te plaatsen op de ge
meentelijke monumentenlijst.
Hattem - Met veel zorg en aan
dacht is tot nu toe in de stad aan
het historisch-bouwkundig bezit
gewerkt. Er is nu echter een
schetsplan gemaakt voor een be
jaardentehuis aan het Tinneplein,
temidden van de kleinschalige be
bouwing van het stadscentrum,
een plan dat volgens de Bond
Heemschut detoneert met de om
geving. De bond heeft B en W be
richt deze ontwikkeling met zorg
gade te slaan en hoopt dat het be
stemmingsplan niet zal worden ge
wijzigd. De grote bouwblokken
van het tehuis passen niet in dit
kleinschalige gebied. Aan de zijde
van de Koestraat zou een lange,
rechte gevelwand komen die de
bond, gezien de overige bebou
wing in deze straat, misplaatst
voorkomt. De ruimte tussen de
vleugels van het bejaardencentrum
en de aanleunwoningen en de
ruimte tussen deze woningen on
derling noemt de bond vormeloos
22
en functioneel moeilijk bruikbaar
te maken.
Stiens - Het aantrekkelijke dorps
beeld zou volgens Bond Heem
schut flink worden aangetast als
aan de Hege Buorren niet alleen de
bouwvallige boerderij wordt ge
sloopt, maar ook de zeer karakte
ristieke schuur, die een duidelijk
onderdeel vormt van de dakenzee
van de plaats. Het woongedeelte
zelf, waarin P. J. Troelstra in zijn
jeugd nog heeft gewoond, moet
helaas als verloren worden be
schouwd, maar de Bond Heem
schut pleit nog voor behoud van de
bijbehorende schuur. Een derge
lijk bouwelement draagt in belang
rijk mate bij tot het indrukwek
kende dorpsbeeld.
Gennep - Wanneer de stad wil
kunnen tegengaan dat succes
sievelijk allerlei belangwekkende
panden in de stadskern wórden
gesloopt, dan zal de gemeente een
monumentenverordering moeten
gaan opstellen. Dat heeft de Bond
Heemschut aan B en W geschre
ven, maar aanleiding van de be
treurenswaardige sloop van het
pand Zandstraat 39. Buitengevels
en kap van dit pand dateren uit de
17e eeuw en de voorgevel werd in
de 18e eeuw gemoderniseerd. Dit
trieste voorbeeld staat helaas niet
op zichzelf in Gennep. De bond
constateert in zijn brief aan B en W
dat de historische kern van de stad
stilaan verschraalt. Recentelijk
vielen aan de Zandstraat ten offer:
na een brand eerst het 'Alde Huus',
daama de 17e-eeuwse gepleis
terde voorgevel op nummer 33 en
een 19e-eeuwse kapel achter het
stadhuis. Inmiddels heeft de bond
begrepen dat ook Molenstraat 9 op
de nominatie staat te worden ge
sloopt. Lichtpunten zijn er ook: het
Petershuis werd door particulier
initiatief gerestaureerd en de Gen-
neper Molen werd stijlvol gereno
veerd en herbestemd. Ook kon in
samenspraak tussen de gemeente
en Heemschut een nieuwbouwplan
op bevredigende wijze worden af
gestemd op de aanwezigheid van
de resten van de Middeleeuwse
stadsmuren.
In het historisch zo belangwek
kende Zierikzee met zijn middel
eeuwse stratenpatroon en zo'n 560
monumenten staat in het centrum
een pandje met nog een houten
vakwerkgevel.
Door leegstand en verwaarlozing
dreigt er gevaar voor de passanten
en onlangs heeft de eigenaar
daarom een sloopvergunning bij
de gemeente aangevraagd. De ge
vel moest al jaren geleden gedeel
telijk gestut worden.
Er is een restauratieplan met kos
tenraming, dat de instemming van
de eigenaar heeft maar, rekening
houdend met mogelijke subsidies,
zijn budget te boven gaat. De ge
meente is eveneens aan een pla
fond gehouden. Er is zodoende
een 'pat'stelling ontstaan.
Het probleem wordt verzwaard
doordat de eigenaar het pand niet
aan de gemeente wil verkopen om
redenen van privacy. De achter
zijde grenst nl. aan zijn woning en
tuin.
Het betreft een bedrijfspandje van
ca. 6 x 16 m met weinig ramen en
lichtinval, dat daarom bezwaarlijk
tot woning te verbouwen is.
De Vereniging Stad en Lande van
Schouwen-Duiveland, die de toe
stand van het pand steeds gevolgd
heeft, wil er zich te zamen met
Heemschut voor inzetten het van
ondergang te redden.
Het bewuste pand staat in het Vrij-
poortje, heel vroeger Vrijslop ge
heten, een kort smal straatje dat op
het Havenplein uitkomt. De eige
naar heeft aan dit plein zijn kantoor
naast het fraaie 'hoek'huis met bij
zondere gevel 'De witte Swaen'.
Het geheel is zeer bezienswaardig.
Er komen vooral in het seizoen
veel toeristen langs, via het poort-
je.
Het pandje zelf bezit laat-gothische
kenmerken, o.a. in de detaillering
van kozijnen en balklagen, en heeft
nog een primitieve stookplaats.
Een datering uit de 16e eeuw lijkt
gerechtvaardigd, alhoewel de or
namenten in de hoeken van het
deurkozijn renaissance zijn. Uit na
der onderzoek zou de bouwperi
ode nauwkeuriger te bepalen zijn.
Los daarvan mag zo'n kenmer
kende gevel waarvan in Zeeland
nog nauwelijks een ander voor
beeld te vinden is natuurlijk niet
verloren gaan!
Stompetoren - De 'Stichting De
Twaalf Apostelen' heeft zichzelf
kunnen opheffen, nu het doel is be
reikt: de boerderij De Twaalf
Apostelen uit 1641 is gered en in
middels gerestaureerd. Zij staat
aan de Noordervaart 17 in de pol
der de Schermer, bij Stompetoren
en is verbouwd tot een moderne,
bruikbare behuizing voor de hui
dige eigenaar/bewoner, een land
bouwer die geen raad wist met een
boerderij die eigenlijk bestemd is
voor een koeboer. De fraaie stolp
boerderij is waarschijnlijk de oud
ste van de polder. De Stichting
heeft de landbouwer geholpen bij
de restauratieplannen. Dank zij de
inzet van velen, ook van de Bond
Heemschut, kon de stolp op de
monumentenlijst worden geplaatst
en werd uiteindelijk subsidie ver
leend.
Gorssel - De Monumentencom
missie onder voorzitterschap van
burgemeester mr. W. J. P. van Not-
ten denkt in de hele gemeente on
geveer vierhonderd panden te in
ventariseren. Waarschijnlijk ko
men er zo'n honderd van op de
monumentenlijst. Gorssel beseft
dat het laat een monumentenbeleid
opstartte. Inmiddels is het gebied
Almen, zuidelijk van het Twenteka
naal, volledig geïnventariseerd:
van de tweehonderd bezochte
panden zijn er 32 zeker bescherm
waardig als de eigenaren er ten
minste meer instemmen. Hun
wordt duidelijk gemaakt wat de
voor- en nadelen zijn als hun wo
ning op de monumentenlijst komt
te staan.
Swalmen - Het voormalige stati
onsgebouw van de Nederlandse
Spoorwegen wordt verbouwd. De
'Milieu- en Heemkundevereniging
Swalmen'MHVS) gaat het gebouw
zelf verbouwen en er haar nieuwe
onderkomen in huisvesten. Er ko
men cursus- en vergaderlokalen,
benevens werk- en archiefruimte.
Op de zolder krijgt dë afdeling
jeugd een plaats voor activiteiten.
NS heeft het station uit 1865, in de
zelfde stijl als de stations van Echt
en Reuver, aan de actieve vereni
ging verhuurd.
De Stins te Franeker (afb. op p. 45
in Heemschut maart/april 1988),
door U Cammingastate genoemd
lijkt mij duidelijk de Martenastate
te zijn.
Deze is in 1498 gebouwd door Hes-
sel van Martena die in 1517 is ge
storven op Rhodos tijdens zijn te
rugtocht van een pelgrimsreis naar
het Heilige Land. Zijn wapen met
overlijdensjaar staat op een ge
brandschilderde ruit in de trapto-
ren.
Gebeeldhouwde wapens van af
stammelingen van hem buiten aan
de traptoren zijn door mijn toedoen
gepolychromeerd.
Tot voor enkele jaren was de State
in gebruik als gemeentehuis van
Franekeradeel.
Een afbeelding o.a. in het A.N.W.B.
kastelenboekje 10de druk 1971.
Dr. Margreet Helbers-Molt, oud-di
recteur prov. Museum Drenthe en
prov. Monumentenbureau van
Drenthe
Heemschut, juni 1988
