Art Nouveau Riche
COLUMN/VERENIGING
Evenementen
agenda
Algemene Vergadering
Heemschut 1988
John Ruskins strijd tegen het industrialisme betrof de wanstaltige en onware aspecten.
Zijn reactie was zowel van artistieke als van sociale aard. Hij wees de Engelse architect
er op dat dat gebouw over het algemeen het nobelste zou zijn dat voor het intelligente
oog het grote geheim van zijn structuur (Jan Romein: Op het breukvlak van twee eeuwen)
openbaart. En daarin ligt juist de bekoring en de betovering van de oude monumenten,
van de Romaanse kerken, de Gotische kathedralen, de Renaissancistische stadhuizen tot
aan de eenvoudige monumenten.
Nu rijst de vraag of de beschouwer van de
hedendaagse bouwkunst het intelligente
oog ontbeert of heeft die kunst geen struc
tuur meer te onthullen? Het open oog van
de intelligente beschouwer zal de struc
tuur van Berlage's architectuur zeker her
kennen en er van genieten. Wellicht nog
sterker zal hij die ontwaren als hij in onbe
vangenheid de werken van Brinkman en
Van der Vtugt (de Van Nelle-fabriek in
Rotterdam en het Theosofisch Centrum in
Amsterdam) of de werken van Duiker (de
Openluchtschool en de Cineac in Amster
dam en Gooiland en Zonnestraal in Hilver
sum) gadeslaat.
Het verrassende van deze voorbeelden
is het feit dat het hierbij niet alleen gaat om
de artistieke kwaliteit maar zeker ook om
de sociale achtergronden, een samenhang
waarvan reeds Ruskin gewaagde. Is die
samenhang nu herkenbaar in de heden
daagse bouwkunst?
Wel is er altijd een verlangen geweest
naar schoonheid. Boven de Nieuwe Zake
lijkheid streefde immers Van Ravesteyn
ernaar in zijn kantoorgebouw Holland en
zijn schouwburg Kunstmin, beide in Dor
drecht en Oucf in zijn BIM-kantoor in Den
Haag. Een schoonheid die in harmonie is
met menselijke behoeften. Maar in schrille
tegenstelling tot deze Apollonische
schoonheid staat het huidige expressio
nisme waarbij architecten alleen hun eigen
droombeelden van volmaaktheid willen
vormgeven.
Toch is het niet verwonderlijk dat er in
deze verwarde en zoekende wereld nau
welijks plaats en ruimte is om na te denken
over de maatschappelijke en culturele
achtergronden als uitgangspunten van ar
chitectuur. In het expressionisme is het
ideaal van waarheid en schoonheid zoek.
Het geheim van de structuur wordt verhuld
door brutaliteit en gemakzucht, door op
pervlakkigheid en koketterie, door ge
brek aan fantasie en visie, kortom door de
Art Nouveau Riche.
Armetierig
De karakteristieke Hollandse eenvoud is
ontaard in een armetierige gekunsteld
heid, in een vervelende eentonigheid. Van
het zinrijke naar het zinloze is slechts één
stap. Een stap naar de middelmatigheid en
verwaandheid, een stap zonder de kracht
en de vrijheid der verbeelding. In hun on
macht lijken de architecten te zwelgen in
een onnozele protserigheid in plaats van te
zoeken naar die eenvoud, welke weer zal
kunnen leiden naar een nieuwe, zuivere,
boeiende en eigentijdse architectuur, zoals
eens een Berlage en een Duiker.
Toch dragen de huidige architecten de
volle verantwoordelijkheid voor hun cul
tuurloze bouwkunst, voor hun zucht naar
oorspronkelijkheid en naar hun Art Nou
veau Riche-achtige gevoelige en kwij
nende kronkelingen der slappe uitbouw
sels van balkonnetjes, erkertjes en gevel
tjes en andere modieuze verschijnselen
waar het publiek heden voor wordt ge
steld, mede onder het 'wakend' oog van
overheid en opdrachtgevers.
Goethe heeft het eens zo gezegd: 'De kun
stenaar moet niet scheppen wat het pu
bliek waardeert, maar wat het publiek be
hoort te waarderen'.
Terecht gaf architect J. P. Kloos zijn boek
de titel mee van 'Het bouwen een gewe
tenszaak'. Dat was - ondanks andere om
standigheden - toch ook de achtergrond
van onze oude monumenten.
H. Knijtijzer architect BNA,
Amsterdam, 20-2-88
Trappehuis van Theater Kunstmin te Dordrecht 1940) van S. van Ravesteyn (foto, óók van de
omslag, uit 'Nederlandse architectuur, S. van Ravesteyn', catalogus Stichting Architectuurmu
seum 1977)
26-5 Uitreiking Heemschut Pers
prijs in het Raadhuis van Hilver
sum, Dudokpark. Aanvang:
17.00 uur.
28-5 Prov. excursie Heemschut
Utrecht per salonboot langs de
Vecht.
28-5 Prov. excursie Heemschut Zuid-
Holland in Dordrecht. Opgave
via het landelijk bureau. (020-
225292). Zie vorig nummer pag.
45 voor het programma.
28-5 Prov. excursie Heemschut Lim
burg naar kastelen Noord-Lim
burg.
4-6 Prov. excursie Groningen (zie
programma op pag. 17).
9-6 Nationale Monumenten Stu
diedag georg. door de NCM
over voorlichting in de monu
mentenzorg in Grote Kerk Den
Haag.
10-6 Studiedag 'De stad van de toe
komst' (zie pag. 33 vorige num
mer)
25-6 Algemene Vergadering Bond
Heemschut in Utrecht.
Aan de leden donateurs van de
Bond Heemschut wordt medegedeeld,
dat de jaarlijkse Algemene Vergadering
van de Vereniging zal worden gehouden
op zaterdag 25 juni om 11.00 uur in
stadskasteel Oudaen, Oude Gracht 99 te
Utrecht (hartje van de stad). Een afzon
derlijke oproep zal niet worden verzon
den. Ter vergadering wordt de agenda
met bijbehorende stukken uitgereikt.
Wie agenda met bijlagen van te voren
wenst te ontvangen kan dit telefonisch
aanvragen bij het secretariaat (020-
225292).
De agenda omvat de behandeling van
het verslag over het verenigingsjaar
1987, de rekening en verantwoording
over het boekjaar 1987 en de begroting
voor 1988. Verder staan op de agenda
o.m. (her)benoemingen van leden van
provinciale commissies en verkiezing
van bestuursleden. Uw aanwezigheid
zal bijzonder op prijs worden gesteld.
Het dagelijks bestuur
J. Franssen,
voorzitter Bond Heemschut
Heemschut, mei 1988
5
