Omstreden herstel
Het Hoegenfonds
Heemschut-agenda
Exposities/lezingen
Bezwaren tegen tracé RW 73
Omstreden herstel; kritiek op het restaureren van monumenten; een thema uit de
architectuurgeschiedenis van Engeland, Frankrijk, Duitsland en Nederland (1779-
1953).
Met dit proefschrift promoveerde
W. F. Denslagen in mei 1987 te Nijmegen.
De beginselen van het restaureren en de
inmiddels bijna twee eeuwen oude dis
cussie daaromtrent vormen de kern van
deze literatuurstudie. In het kort de dis
cussie of men moet reconstrueren of moet
conserveren (d.w.z. of een bouwwerk de
bestaande historisch gegroeide situatie
moet behouden). Een discussie die o.a. zo
wel rondom de restauratie van het paleis
Het Loo, paleis Noordeinde als Huis ten
Bosch weer in hevige mate oplaaide. De
kem van deze discussie vormt de esthe
tiek; maar wat is dat? hoe en door wie
wordt de norm gesteld? De vraag hierbij is
waaruit blijkt het meest het respect voor
ons verleden. Het doel van dit boek is het
geven van 'de historische analyse van een
conflict over het begrip restaureren'. Met
andere woorden: 'het beantwoorden van
de vraag in hoeverre het op conservering
gerichte restauratie-beginsel een kortston-
Het ter gelegenheid van het afscheid in
1978 van dr. R. Hoegen als voorzitter
van de Bond Heemschut naar hem ge
noemde fonds is opgericht met het
doel daaruit financiële bijdragen te
verstrekken aan groepen, die zich voor
het behoud van een monument-in de
ruimste zin - willen inzetten. Bij het toe
kennen van bijdragen - in beginsel
maximaal 2.500,-, gaat de beheers
commissie van de volgende criteria uit:
1. de aard van de aanbrenger is een
provinciale commissie van de Bond
Heemschut, een individueel lid van de
bond, een vereniging voor monumen
tenzorg of een andere groep;
2. het te behouden monument of de
aard van de aktiviteit moet de monu
mentenzorg in het algemeen bevorde
ren;
3. een zekere kans van slagen dat het
monument kan worden behouden of de
aktiviteit kan worden uitgevoerd, res-
pektievelijk dat de daarvoor beno
digde gelden kunnen worden bijeen
gebracht;
4. wanneer de omstandigheden dit
mogelijk maken, zal worden bedongen
dat de Bond Heemschut als in de kos
ten bijdragende instantie wordt ge
noemd (b.v. in circulaires, folders, ad
vertenties e.d.).
Bijdragen aan het fonds kunnen wor
den gestort op postgiro nummer 8578
van de Bank Mees en Hope N.V. t.g.v.
rek. nr. 213272776 t.n.v. Heemschut/
Hoegenfonds te Amsterdam, of naar
bovengenoemde bankrekening recht
streeks.
dige opinie mag worden genoemd', aldus
Denslagen in zijn inleiding (p. 17).
In de hoofdstukken Engeland, Frankrijk
en Duitsland komen de grote restauraties
van de kathedraal van Salisbury, de Notre
Dame en de Frauenkirch in München ter
sprake. Voor ons is met name het neder-
landse overzicht interessant. Aanvankelijk
bevond Nederland zich in het kielzog van
Frankrijk en de reconstructie-methode
van Viollet-le Duc 1814-1879), de grootste
stijlpurist aller tijden die gotischer dan go
tisch wist te 'restaureren' en die een grote
invloed op onze Cuypers heeft gehad. In
1918 werd het roer echter omgezwaaid,
toen Jan ifa/f directeur werd van het Rijks
bureau Monumentenzorg. Een van de ge
boden in zijn geschrift 'Grondbeginselen
en voorschriften voor het behoud, de her
stelling en uitbreiding van oude bouwwer
ken' luidde: 'Behouden gaat vóór restaure
ren', een gebod dat lange tijd min of meer
van kracht bleef. Na hem worden nog vele
4-3 Studiedag Jonge(re) Bouwkunst in
Gelderland. Inl. A.A.E.M. Gijs-
bers, tel. 08895-41914 (ziepag. 17)
28-5 Provinciale excursie Heemschut
Zuid-Holland in Dordrecht.
28-5 Provinciale excursie Heemschut
Limburg naar kastelen in Noord-
Limburg.
9-6 Nationale Monumenten Studiedag
in Grote Kerk Den Haag.
17-9 Open Monumentendag.
Van 22 januari tot 6 maart 'Huis Wyler-
berg: een expressionistisch landhuis
van Otto Bartning, Architectuur Cultu
reel leven 1920-1966' in museum Com-
manderie van Sint Jan, Nijmegen (zie
pag. 19).
Tot en met 22 februari Charles Kemper,
tekenaar van stad en omgeving. Van
dinsdag t/m zaterdag van 11.00 tot 16.00
uur in de Archiefwinkel, Bank Mees en
Hope, Coolsingel 89, Rotterdam.
Lezingencyclus 'Het onzichtbare in de
architectuur'met de volgende architec
ten: Rod Hackney op 5 januari; Santiago
Calatrava op 12 januari; Peter Eisenman
op 19 januari; Coop Himmelblau op 26
januari; Rob Krier op 2 februari; Aldo
Rossi op 4 februari; Ralph Erskine op
9 februari en Kenneth Frampton op 16
februari. Plaats: zaal A van de Faculteit
der Bouwkunde, Berlageweg 1, Delft.
Aanvang: 20.00 uur.
Informatie: 018-783693.
bekenden uit de restauratiewereld ge
noemd, zoals Jan Gratama, J. A. C. Tillema,
Frans Vermeulen e.a. De gedachten
rondom de restauratiepraktijk wispelturig.
In 1953 werd er door de KNOB een werk
groep ingesteld om de beginselverklaring
te herzien. Hierbij werd het gebod 'behou
den gaat vóór restaureren' verlaten en
spreekt men zich uit tegen dwingend voor
geschreven beginselen. Er moet bij op
drachtgever en architect een zekere vrij
heid zijn. In 1979 werd er onder leiding van
prof. dr. C. J. A. C. Peeterseen her
nieuwde discussie op gang gebracht
welke twee nota's tot resultaat heeft ge
had. Hierin wordt wederom met klem voor
conserverende restauratie gepleit (Dens-
lageh was lid van deze commissie). Deze
studie wil eigenlijk een 'voetnoot' zijn bij
deze laatste nota, aldus de auteur. Het
boek is helder geschreven en zou ver
plichte literatuur moeten zijn voor allen be
trokken bij of geïnteresseerd in de monu
mentenzorg, al is het alleen maar om het
bestaan van de verschillende standpunten
in hun historische context te zien.
Uitgegeven bij de Staatsuitgeverij
AMtC
Limburg - Rijkswaterstaat heeft het tracé be
paald voor Rijksweg 73 tussen Venlo en de aan
sluiting met de A 2, ten zuiden van Roermond.
De Bond Heemschut heeft op enkele punten be
zwaren, met name voor de weggedeelten bij
Swalmen en Roermond.
RW 73 is nabij Swalmen geprojecteerd ten wes
ten van de spoorlijn Roermond-Venlo op onge
veer maaiveldhoogte. De bond herinnert eraan
dat de gemeente Swalmen de weg ter plekke
verdiept wil laten aanleggen om geluidsoverlast
tegen te gaan.
Heemschut pleit ervoor de spoorlijn en het sta
tion Swalmen in westelijke richting te verleggen
en RW 73 oostelijk daarvan verdiept aan te leg
gen. Dit heeft het grote voordeel dat dan twee
scheve, hooggelegen kruisingen met de nieuwe
weg niet hoeven te worden aangelegd, waar
voor nu ook nog dure opritten nodig zijn, elk
van 1 km lengte. Daarnaast hoeft dan de Beesel-
seweg niet over 1S00 m te worden verlegd en is
er geen tunnel nodig in die verlegde weg, maar
kan worden volstaan met een goedkopere" brug
over de verdiept te leggen RW 73. Een fiets- en
voetgangerstunnel is dan ook niet meer nodig;
er moet slechts een brug over de verdiepte RW
73 worden gelegd. Bovendien is de aanleg van
een parallelweg van 4 km lengte langs RW 73
tussen de Grensweg en de Bussereindseweg
eveneens niet meer nodig.
In Roermond ligt langs de St. Wirosingel al een
geluidswal, waarvan het effect grotendeels te
loor zal gaan als RW 73 daar in de hoge ligging
naast komt. Heemschut pleit ervoor de weg ook
hier verdiept aan te leggen. De bond stemt ove
rigens in met de plannen van Rijkswaterstaat
met betrekking tot de kruising van RW 73 met
het Roerdal.
De bond is het niet eens met het tracé dat Rijks
waterstaat projecteerde voor het gebied nabij
Het Vonderen. Er is tussen het landgoed Rozen-
daal en de spoorlijn voldoende ruimte voor de
aanleg van de weg zonder het landschap ontoe
laatbaar aan te tasten. Volgens Heemschut kan
RW 73 de spoorlijn best 2,2 km zuidelijker krui
sen, zonder problemen te veroorzaken.
Heemschut, januari 1988
29
