Bovenkruier grondzeileruit Noord-Mecklenburg. Twee van de vier wieken ontbreken. Wan
den van hout, romp met riet bekleed, evenals de kap. (foto K. Eschenburg, Wamemünde)
betoverende eiland Rügen, bekend door
de naar de natuur geschilderde olieverf
doeken van de romantische Duitse schil
der CasparDavid Friedrich, waarvan het
exemplaar met de fameuze krijtrotsen het
bekendste is. Daar bezochten we het Hei-
matmuseum in Göhren, dat vanwege de
geëxposeerde scheepskisten, maritieme
schilderijen en scheepsmodellen nogal
Nederlands aandeed.
Uniek voor Rügen is het vaak vierkante ty
pe met rieten wolfdak, dat vanwege de
contour als 'Zuckerhut' bekend staat. Het
zijn hallehuizen met lage vakwerkwanden.
De conservatrice van het streekmuseum
heeft overal op het eiland 'landse wonin
gen' opgekocht, als filialen van het mu
seum - bijvoorbeeld een oud schoolge
bouw, dat in de stijl van 1880 werd inge
richt, inclusief het oude schoollokaal met
door vele generaties gebruikte school
banken.
Paltrokmolen
Ook bezocht ik met dr. Baumgarten een
keuterboerderij uit Pepelow, blijkens in
scriptie op een deelbalk in 1764 gebouwd.
Interessant was de ruimtelijke overeen
komst met het Oostnederlandse 'los hoes',
inclusief beroete balken en slieten. Be
langwekkend zijn ook de vrij talrijke Mec-
klenburgse windmolens, waarbij de
grondzeüers en bovenkruiers de toon aan
geven. Nieuw voor mij was dat de paltrok
molen daar voorkomt, en wel op Rügen.
Enkele exemplaren waren in restauratie,
maar een molen nabij Rostock stond er
maar treurig bij - zwaar bouwvallig. Nog
maals bezocht ik Wismar, met z'n schitte
rende marktplein en gebeeldhouwd put-
huisje van Brandin (Renaissance). De kerk-
ruïne in het centrum herinnert aan de oor
log, toen Wismar door de Amerikanen
werd veroverd. Later trokken deze troe
pen zich terug, en de Russen namen hun
plaats in. Dat de kerk in de DDR het niet
gemakkelijk heeft, moge bekend zijn.
Toch wordt ze getolereerd door de staat,
in een poging tot een verzoening te
komen.
In Wismar is de 'Fürstenhof uit de Re-
naissanceperiode in de zogeheten Johann
Albrecht-stijl opgetrokken, met fraaie my
thologische reliëfs. In het nabij de Oostzee
gelegen Wamemünde, waarvan aangeno
men werd dat ze indertijd gesticht is door
handeldrijvende Friezen, en al genoemd in
Deense oorkonden uit 1195, staat een char
mant Heimatmuseum, vakwerkbouw met
sporenkap. Er zijn voorwerpen met be
trekking tot de materiële cultuur van vis
sers- en loodsfamilies te bezichtigen. Mo
menteel verrijst naast dit gebouw een ro
yale dependence in vakwerkstijl.
Belangwekkend in vergelijking met Ne
derland is de 'Denkmalhof in Retschow,
enigszins vergelijkbaar met de oorspron
kelijke gebouwen van erve Kots in Lievel-
de, Gelderse Achterhoek (qua sfeer). Hier
vindt men alle mogelijke werktuigen uit de
agrarische en ambachtelijke hoek, met
veel liefde door de oude boer verzameld.
Tot slot van mijn verblijf in Mecklenburg
bezocht ik op 6 en 7 mei de 'Fünfte Be-
zirksdenkmalpflegekonferenz des Rates
des Bezirkes Rostock und des Bezirkvor-
standes der Gesellschaft für Denkmalpfle-
ge im Kulturbund der DDR' in het voorma
lige slot van Schlemmin, Kreis Ribnitz - in
Voor-Pommem gelegen. Het thema luidde:
Probleme bei der Erhaltung und Nutzung
von Objekten der Volksbauweisen - die
'Arbeit der Denkmalpflege in den landli-
chen Bereichen'.
Ensemble-bescherming
Enkele der thesen, die hier besproken
werden, geef ik hier zonder kommentaar
vertaald weer:
- We houden van onze dorpen en zullen
het leven op het land nog rijker vorm ge
ven. Daartoe behoort ook het bezig zijn
met kultuurhistorische tradities en de ver
dere uitbouw van het socialistische streek-
bewustzijn.
- Monumentenzorg ten plattelande dient
zich in het bijzonder met ensemble-be
scherming bezig te houden. Daarbij speelt
de samenhang tussen landschap en ge
bouwde omgeving een beslissende rol.
Een belangrijke uitgangspunt vormen hier
de plaatselijke verordeningen.
- Monumentenzorg ten plattelande bezit
kennis over vroeger en nu, op weg naar
morgen. We moeten daarom de ge
schiedenis van de ontwikkeling van de
economie en van de sociale verhoudingen
in het voormalige Mecklenburg en Voor-
Pommem bestuderen. Ze is in het bijzon
der de basis voor de ontwikkeling van de
arbeidende klassen in het dorp, een weer
spiegeling van het lot en de moeiten van
vele generaties. De gebouwde omgeving
is hun werk!
- Monumenten van landelijke architek-
tuur symboliseren niet alleen de werk- en
levenssfeer van de arbeidende klassen en
sociale lagen in voorbije eeuwen. Ze bren
gen tegelijkertijd de hoge technische ken
nis van boeren en handwerkslieden in
beeld.
Ze herinneren niet in de laatste plaats aan
de creatieve vermogens van de bouwers
en hebben recht op een overeenkomstige
waardering. De herbestemming in onze
dagen, bijvoorbeeld voor woondoelein-
den, voor clublokalen, plaatselijk open
luchtmuseum of boerenmuseum (stijlka
mer) brengt soms bouwkundige wijzigin
gen met zich mee.
De gevelarchitektuur evenals de kenmer
ken van de innerlijke bouwkundige struk-
tuur moeten echter behouden blijven.
Restauratieactiviteiten en moderniserin
gen dienen op traditionele, ambachtelijke
wijze plaats te vinden. De oorspronkelijk
heid van het materiaal, van de constructie
en van de vormgeving is een belangrijk
onderdeel van de monumentenzorg in dit
opzicht.
Op deze conferentie werd ik voorge
steld aan dr. Karl-Heinz Loui, voorzitter van
het district Rostock van de dienst voor mo
numentenzorg, en in het bijzonder aan dr.
Heinz Gundlach (beide SED-leden), de
laatste in zijn kwaliteit als voorzitter van de
Culturele Raad van het district Rostock. Dr.
Gundlach had onlangs nog Nederland be
zocht, en hield de aanwezigen voor, dat
men op de Mecklenburgse boerenerven
van de Nederlandse properheid nog veel
kan leren. Daarentegen was hij onder de
indruk van de verdovende middelen- pro
blematiek in Nederland, die men in Mec
klenburg uiteraard niet kent. Via Schwe-
rin, waar in het museum meer dan 150 ou
de Hollandse meesters te bewonderen
zijn, waaronder Rembrandt, Frans Hals en
Heda, keerde ik naar Nederland terug.
Een bijzondere ervaring!
Literatuur:
K. Baumgarten, Das Bauemhaus in Mec
klenburg, Berlijn 1965 -., Zimmermanns-
werk in Mecklenburg/Die Scheune - aca
demisch proefschrift, Berlijn 1961
H. Erichson, Freilichtmuseum Klockenha-
gen, brochure, Wismar 1986
Heemschut, januari 1988
21
