De Stichting Oude Gelderse Kerken
KERKELIJKE BOUWKUNST
Enthousiaste
medewerking
ANNEMARIE TEN CATE
Gelderland telt ca 300 beschermde kerken, kapellen en synagogen. Het dalend aantal
kerkgangers en de ontvolking van het platteland vormen ook hier voor vele gemeen
ten nog steeds een probleem. Vele van deze kerken verliezen hun oorspronkelijke
functie, er is geen geld voor onderhoud en de 'koude sanering'doet verder het werk,
d.w.z. het gebouw raakt steeds meer in verval.
In navolging van de provincies Groningen (1969) en Friesland (1970) werd op 27
november 1974 de Stichting Oude Gelderse Kerken opgericht.
De N.H. kerk van Leur
Aanleiding tot oprichting vormden de pro
blemen rond de restauratie van de kerk te
Leur, waar een daadwerkelijke restauratie
maar niet van de grond kwam. Een groot
probleem vormt ondermeer de ambtelijke
papiermolen rondom subsidieaanvragen.
En vaak zijn het de bijkomende niet subsi-
diale kosten als verwarming en verlichting
die door de gemeenten niet zijn op te
brengen.
De eerste besprekingen om tot een bre
dere coördinatie op dit terrein te komen
dateren van 1971. Met als resultaat de nota
'Beheer en bezit van historische kerkge
bouwen in Gelderland', die in 1973 ver
scheen. Hierin werd o.m. voorgesteld een
algemene stichting in het leven te roepen,
waarvan de leden benoemd zouden wor
den door de provincie, de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten, het Beraad van
Kerken, provinciale kerkelijke organisa
ties alsmede donateurs.
Werkzaamheden
De Stichting telt tenminste 7 bestuursleden
die voor een periode van 4 jaar benoemd
worden. Zij probeert een zo gevarieerd
mogelijke deskundigheid te bieden. Zoals
bij al dergelijke stichtingen is ook hier
sprake van vrijwilligerswerk. Wat nu zijn
de taken van de Stichting? Zij verzorgt of
assisteert bij subsidieaanvragen, zij coör
dineert de werkzaamheden rondom res
tauratie en onderhoud. Zij controleert deze
werkzaamheden en adviseert inzake be
heer, exploitatie enz.
De stichting heeft tot nu toe een zestal
projecten begeleid. Ik noem de kerken
van Groenlo, Batenburgen de synagoge
van Winterswijk. Naast gebouwen valt ook
het interieur onder de zorg van de Stich
ting. Zo werd onlangs het De Craneorgel
van de kerk te Batenburg hersteld en zijn
er onderhandelingen over een grafmonu
ment in Groenlo. Momenteel zijn er be
sprekingen gaande over de Walburgis-
kerkte Zutphen en de kerken te Wamel,
Zoelen en Rijswijk.
Financiën
De contributie van 25 gulden per jaar is net
voldoende om de drukkosten van de jaar
verslagen en andere documentatie te be
kostigen. Zoals bijna alle verenigingen en
stichtingen op het gebied van monumen
tenzorg, lijdt ook de Stichting O.G.K. onder
de zeven magere jaren. Kon de Stichting in
1981 nog over 600.000 gulden beschikken,
nu is de kas nagenoeg leeg. Via fondswer
ving probeert men deze kas te spekken.
Kerk te Leur, gezien vanaf de noord-oost zij
de, na het gereedkomen van de restauratie in
1982. (fotoH.J. Capelleveen)
Men is dus verder afhankelijk van schen
kingen, legaten enz.
Excursies
De Stichting telt ca 2500 leden. Ieder jaar
wordt er een voor- en najaarsexcursie ge
houden, welke druk bezocht worden. Alle
leden krijgen van te voren documentatie
over de te bezoeken objecten toegestuurd.
Op deze dagen worden er echt niet alleen
kerken bezocht. De laatste excursie leidde
bijvoorbeeld naar Elburg, waar ook een
stadswandeling op het programma stond.
Monumentenwacht
De meeste kerken in Gelderland hebben
een abonnement op de Monumenten-
wacht. Totaal staan er ca 355 abonnemen
ten geregistreerd op kerken en kerkto
rens (kerktorens zijn meestal gemeentelijk
bezit). De objecten worden in principe één
keer per jaar bezocht, tenzij er sprake is
van onvoorziene omstandigheden. De Mo
numentenwacht is bijvoorbeeld één van
de initiatiefnemers die contacten legt tus
sen kerkbesturen en de Stichting O.G.K.
Ook zoeken kerkbesturen zelf contact met
de Stichting en vice-versa. Daarnaast zijn
het geïnteresseerden die de Stichting tip
pen. Er werden zo in het verleden een vijf
entwintigtal contacten gelegd; niet allen
hebben echter tot resultaten geleid.
Statutenwijziging
Het belangrijkste doel van de Stichting is
de instandhouding van de historische
kerkgebouwen in Gelderland. Momenteel
is men aan het onderzoeken in hoeverre
men de statuten op zo'n manier kan wijzi
gen dat de ovemameplicht kan komen te
vervallen. Tot nu toe zijn de kerkelijke ge
meenten verplicht het gebouw hetzij voor
een symbolisch bedrag, hetzij voorzien
van een 'bruidsschat' over te dragen aan
de Stichting. Tegen deze constructie komt
echter van de zijde van de kerkelijke ge
meenten steeds meer weerstand.
Zo trok de kerkvoogdij van Aerdt zich
uiteindelijk terug na vergevorderde on
derhandelingen en voorbereidende werk
zaamheden.
Afgezien van financiële problemen spe
len hierbij emotionele gevoelens een be
langrijke rol. De kerk, gebouwd door onze
voorvaderen, die altijd het middelpunt van
de gemeente is geweest en vaak een rijke
beladen historie kent, kan men niet zo
maar overdragen aan de Stichting, welke
goede bedoelingen deze ook voor ogen
heeft; een begrijpelijke zaak. Het is dan
ook van belang dat er snel een nieuwe
constructie gevonden wordt en de Stich
ting Oude Gelderse Kerken een actieve en
werkzame toekomst tegemoet kan zien.
Voor een lidmaatschap wende men zich
tot:
Stichting Oude Gelderse Kerken,
t.a. v. de heer C. M. van den Berg.
Postbus 68, 6870 AB Zetten.
Tel. 08880-1544.
*Met dank aan de heer J. de Raad, voorzit
ter van de Stichting en de heer C. M. van
den Berg, vice voorzitter.
Dit nummer werd samen met Ton Gijs-
bers, secretaris van de provinciale
commissie Heemschut Gelderland in
elkaar gezet. Wij danken hem hartelijk
voor zijn inzet en alle medewerking die
wij van de commissie kregen. Verder
danken wij ook de provincie Gelder
land en het Anjerfonds afd. Gelderland
voor de subsidie, die wij voor dit speci
ale Gelderland-nummer ontvingen.
Tenslotte danken we alle auteurs en in
stellingen, die enthousiast artikelen le
verden. Tot onze spijt was erin dit
nummer geen ruimte meer voor de arti
kelen over het Valkhof. Die verschijnen
in het januari-nummer.
Heemschut, november-december 1987 7
