'Magische' koepel in Hardinxveld bleef
toch behouden
r
UI
RESTAURATIE
Monument van de
maand
De Heemschut Jubileum Restauratieprijs voor Zuid-Holland is, zoals we eerder meld
den, toegekend aan ir. Arie C. van derMeijden voor zijn restauratie van een zeskan-
tige theekoepel in Hardinxveld-Ciessendam. Het betreft hier een koepel in stuca-
doorsgotiek, die een aannemer in 1850 bouwde in zijn overtuin aan een wiel. Samen
met het eveneens zeskantige bloemeneiland ontstond een fraai geheel. In 1904 werd
tegen de koepel een hoog smal huis aangebouwd.
Grond en opstallen werden in 1968 door de gemeente aangekocht. De tuin werd tot
park. De koepel echter verviel meer en meer. Sloop leek het meest voor de hand
liggend.
Maar in 1981 was, na vier jaar strijd om behoud, de restauratie een feit. Dit mede
dankzij de steun van Heemschut en de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, die de
koepel op de monumentenlijst zette.
Op het bureau van Van der Meijden werd
een restauratieplan ontwikkeld. Een pro
bleem vormde de disharmonie tussen ach
terhuis koepel. Zelfs werd overwogen het
achterhuis te slopen en een nieuw huis aan
te bouwen. Uiteindelijk was de uitdaging
groter om het achterhuis met eigentijdse
middelen dusdanig te verbouwen dat er
een gelijkwaardigheid zou ontstaan tussen
de koepel en het achterhuis.
Gezien de zeer beperkte ruimte (ca. 100
m2) in 3 lagen, moest alles zeer compact
worden ontworpen. Het achterhuis heeft
een geheel nieuwe indeling gekregen en
door middel van het aanbouwen van er
kers en het verplaatsen van bestaande ra
men is er binnen de beperkte ruimte toch
een zeer aanvaardbaar woonhuis ge
creëerd.
Centraal in het achterhuis is een cilinder
geplaatst, die vanuit het souterrain door
loopt tot aan het dak. In deze cilinder is
een spiltrap ontworpen, waarvan de tre
den, in verband met lichttoetreding, los
RE
1
zijn gedetailleerd van de spil en de schil.
De lichttoetreding in de cilinder vindt
plaats door een kubusvormig daklicht bo
ven de cilinder. Om de cilinder hebben op
de diverse verdiepingen de benodigde
ruimtes een plaats gekregen.
Met het ontwerp worden drie tijdperio-
des met elkaar verbonden, namelijk de
periode rond 1850 (de koepel); de periode
rond 1900 (achterhuis) en tenslotte de ei
gentijdse invulling van 1981.
Materiaalgebruik
Aan de buitenzijde is het gebouw voorzien
van een nieuwe pleisterlaag en behandeld
met muurverf. Aan de binnenzijde zijn de
muren geïsoleerd en afgewerkt met fijn
schuurwerk. De cilinder is samengesteld
uit gebogen multiplexplaten en ook de
plafonds zijn van multiplexplaten vervaar
digd.
Publicaties
Na de realisatie in 1984 heeft de restauratie
in vakkringen de nodige aandacht gekre
gen. Het Italiaanse vaktijdschrift 'Casa
Voque' publiceerde in 1985 een artikel met
fraaie kleurenfoto's, waarin gewaagd
wordt van de 'magie' van de koepel, die
behouden kon worden. Het vaktijdschrift
'de Architekt' plaatste 'de koepel' in maart
'87 als illustratie bij het artikel 'veel jonge
monumenten in de gevarenzone'.
Voor het toekennen van de prijs was
een belangrijke overweging dat de restau
ratie niet een op zich zelf staande gebeur
tenis vormt in Hardinxveld-Giessendam,
maar onderdeel van een actie om het
dorpseigene te behouden. Tot dat doel
werd ook een vereniging opgericht.
De architect die de koepel en aanbouw
als eigen woonhuis restaureerde, is een
belangrijke stimulator van dat streven. Hij
nam ook het initiatief tot het oprichten van
de Historische Vereniging Hardinxveld-
Giessendam. (Red.)
De koepel na de restauratie (foto H. Klomp-Blokland)
Doorsnede van koepel en huis
Het Friese monument van de maand no
vember wordt het Stoomgemaal het
ir. D.F. Woudagemaal in Tacozijl bij
Lemmer. Het gemaal, dat in 1947 naar
zijn ontwerper is genoemd, levert nog
steeds een bijdrage tot het beheersen
van de Friese waterhuishouding.
De bóuw van het gemaal werd in
1920 voltooid. Verdere informatie via
tel. 058-134614. (Zie ook pag. 28).
Heemschut, oktober 1987
7
