en zijn vrouw Mil wisten uit ervaring, wat
de aantrekkelijkheden zijn van het bewo
nen van een monument: in Maarssen wa
ren zij ook de gelukkige eigenaren ge
weest van een dergelijk oud huis, en daar
na wil je eigenlijk nooit anders meer. Al
het comfort van een nieuwe woning, de
efficiënte indeling, het gemakkelijke on
derhoud, dat alles weegt niet op tegen de
bekoring van een huis, waarin het verle
den zijn sporen heeft achtergelaten, al
thans voor wie daarvoor gevoelig is.
Lodewijk Napoleon
De Wisse's zijn dat in hoge mate en ze wa
ren dus eigenlijk meteen al verloren toen
ze voor de eerste maal hun oog lieten val
len op het vervallen gebouw dat eens het
trotse herenlogement van het oude Vianen
was geweest. 'We zagen het huis voor het
eerst bij schemer, en we zullen nooit meer
de indruk vergeten die de hele sfeer toen
op ons maakte. Het huis was één puin
hoop, maar dat trok ons juist extra aan.
Onwillekeurig gaat de fantasie met je op
de loop. Wat heeft zich in deze omgeving
door al die eeuwen heen niet allemaal af
gespeeld? Later hoor je dan iets over de
geschiedenis, bijvoorbeeld dat generaal
Daendels hier zijn hoofdkwartier heeft ge
had in de patriottentijd, en dat koning Lo
dewijk Napoleon er nog eens zou hebben
geslapen. Kortom, we hoefden er niet lang
over na te denken voordat we onze hand
tekening plaatsten', aldus Laurens, die
tandarts is van beroep.
Die handtekening kwam te staan onder
de zogenaamde koop- en aannemings
overeenkomst, die met Vrijstad en aanne
mer Woudenberg uit Ameide werd geslo
ten. Het restauratieplan was al tevoren op
gesteld en door hun handtekeningen te
zetten verklaarden de kopers zich met dat
plan akkoord. Uiteraard was het opgesteld
in overleg met de Rijksdienst Monumen
tenzorg, mede met het oog op het verkrij
gen van subsidie. De kopers hadden in fei
te weinig meer te vertellen en werden op
de werf slechts gedoogd, om het wat over
dreven uit te drukken. Ook na de totaal
onverwachte instorting van het pand, op
6 oktober 1986, ongeveer een maand nadat
met de werkzaamheden een aanvang was
gemaakt, werden de toekomstige eige
naren buiten de afwikkeling van de verze
keringstechnische zaken gehouden. Maar
ze hebben van die vermeende tegenvaller
wel profijt gehad. Vertraging is er hoege
naamd niet door ontstaan; de aannemer
kon zich aan zijn tweehonderd werkbare
dagen houden. Dat kwam vooral omdat
met de nieuwbouw - met grotendeels ou
de materialen - tussen de beide overeind-
gebleven zijmuren minstens zo snel kon
worden opgeschoten als met het moeiza
me, vooral handmatige herstel van het-
geen er van het pand resteerde vóór de
instorting.
Architect A. Verlaan, die tevens direc
teur is van Vrijstad, maakte van de gele
genheid gebruik om de muren beter te
isoleren dan hij anders had gekund, en
ook werden meer moer- en kinderbalken
door nieuwe exemplaren vervangen. Jon
ge bouwvakkers konden van het werk
veel opsteken, want Woudenberg had het
ingericht als leerling-bouwplaats. Alle ou
de bakstenen (moppen in diverse forma
ten) zijn opnieuw gebruikt en de voegen
zijn voorzien van een sierstreep, zoals ook
vroeger gebeurde.
Gelagkamer
Bart löiick heeft in samenwerking met Bri
gitte Tenbackeen bouwhistorisch onder
zoek uitgevoerd naar het pand Langendijk
14-16, in opdracht van de Maatschappij
voor Stadsherstel in Vianen. Uit hun ver
slag blijkt, dat het om een aanvankelijk
vrijstaand gebouw gaat, dat echter in de
zeventiende eeuw al deel uitmaakt van een
gesloten straatwand. Het beslaat vijf tra
veeën, in de middelste waarvan sinds de
negentiende eeuw de ingang is gevestigd.
Links daarvan zitten twee grote, hoge ra
men, rechts is de keldertoegang (waarin
de biervaatjes werden gerold) met daar
boven twee vensters voor de opkamer.
Die opkamer, voorzien van een fraaie
schouw, is nu de woonkamer van de fami
lie Wisse. De vloer is belegd met oude
plavuizen, afkomstig van het depot van
Woudenberg. De vroegere vloer is tijdens
de instorting geheel vergruizeld. Het ver
trek aan de linkerzijde van de toegang was
de oude gelagkamer en dient nu als woon
kamer van de familie Krudop. Ook daar is
Ingang oude stadsherberg vóór de herbouw
een prachtige schouw, uiteraard geheel
nieuw opgemetseld.
Opstapjes
Het nieuwe huis van Wisse kenmerkt zich
door een aantal (handgemaakte) trappen
en opstapjes die het geheel een speels
aanzien verlenen. De verse bewoners heb
ben zich in de loop van het jaar waarin de
restauratie zich heeft voltrokken, een
groot deel van het bouwjargon eigen ge
maakt, zodat ze nu met het grootste gemak
termen laten vallen als korbelen, bossing
en kraal, sleutelstukken, frontons en
lateien. Er ging dan ook zowat geen dag
voorbij of ze lieten zich even op het werk
zien, vooral de laatste maanden voor de
oplevering, toen ze zelf in het interieur aan
de slag konden. Boven de zogenaamde
subsidiabele kosten hebben ze zeker voor
nog een ton gespendeerd aan de uitrusting
van het pand, zoals een marmeren vloer
op de benedenverdieping, een riante keu
ken van merantihout (ontworpen door een
maquettebouwer van Madurodam), afwer
king van vloeren en wanden, inrichting
van de enorme bovenverdieping en aller
lei installaties.
'Van huis uit' was het gebouw aan de
Langendijk overigens zeer sober uitge
voerd. De enige decoratie, zo stelt het his
torisch rapport vast, bestond feitelijk uit de
versierde sleutelstukken onder de moer-
balken, en wat de buitenkant betreft kan
dan gewezen worden op de zandstenen
frontons boven de ramen, alsmede op de
nog altijd aanwezige, de instorting over
leefd hebbende, gevelsteen uit 1616. Maar
die elementen zijn later toegevoegd. Een
aardig onderdeel is ook de toegangspoort
ter linkerzijde van het pand, net breed ge
noeg voor een automobiel.
De restauratiesubsidie is verleend in het
kader van de nieuwe regeling die hiervoor
is ingevoerd. Dat gaf in het begin nogal
wat problemen, omdat die uitsluitend geldt
voor particulieren, en de BV Vrijstad viel
daarbuiten. Daarnaast speelde de bestem
mingswijziging van het pand (van café
naar woonhuis) een rol. Maar alles is op
zijn pootjes terechtgekomen, dankzij de
medewerking van gemeente, Rijksdienst
Monumentenzorg, de belastinginspectie in
Zeist en het Nationaal Restauratiefonds. De
nieuwe eigenaren hebben tevens gebruik
gemaakt van de voorfinanciering voor de
subsidie, die anders pas omstreeks 1990
beschikbaar zou worden gesteld.
Onderaardse gang naar Batenstein
De Wisse's hebben geen moment spijt ge
had van hun beslissing, ondanks het feit,
dat ze zeeën van tijd aan hun nieuwe bezit
hebben moeten besteden. 'Zo'n pand is
toch niet met nieuwbouw te vergelijken.
Uit alles spreekt de zorg die aan de bouw
is gegeven. Die details' dat handwerk, het
ware ambachtelijke klimaat dat in zo'n huis
heerst, dat spreekt ons sterk aan. En dan
de geschiedenis die er aan vastzit. Men
zegt, dat er nog een onderaardse gang zou
moeten lopen naar het vroegere kasteel
Batenstein.' Het is duidelijk, dat het pand
Langendijk 14-16, van café-logement thans
tot dubbel woonhuis verbouwd, na jaren
van verwaarlozing weer een bloeiperiode
is ingegaan en tussen zijn eeuwenoude
muren heel gelukkige bewoners herbergt.
De auteur is free-lance journalist.
Heemschut, oktober 1987
15
