Restauratie Rotterdams
'Koopmanskwartiei' in '90/'92
i-JimfMmMml
W. W. TIMMERS
In het voorgaande nummer van Heemschut heeft u al kunnen lezen dat de Kroon,
overeenkomstig het advies van de Raad van State, in januari 1987 de sloopvergunning
in verband rrief de aanleg van de Willemsspoortunnel voor 3 achttiende-eeuwse
Rotterdamse koopmanshuizen aan de Wijnhaven (met achterfront aan de Wijnstraat)
heeft vernietigd. Deze was - zij het node - in oktober 1985 afgegeven door de
Minister van WVC op grond van de technische gegevens van de Gemeente Rotter
dam en de Nederlandse Spoorwegen.
Het Kroonberoep was, met steun van
Heemschut, in januari 1986 ingesteld door
de Stichting Ir J. Trompfonds en Stadsher
stel Historisch Rotterdam N.V., direct na
dat deze organisaties er achter waren ge
komen dat de sloopvergunning 2!4 maand
eerder was verleend. Omdat zij dit feit re
delijkerwijs ook niet eerder konden ken
nen, is hun beroep ondanks de overschrij
ding van de beroepstermijn toch ontvan
kelijk verklaard. In het najaar van 1986
stond de zaak er als volgt voor. De ge
meente was bereid haar beslissing van
1984 tot afbraak te herzien, mits de finan
ciering zou geschieden door anderen dan
Rotterdam. Het Ministerie van WVC was
bereid te onderhandelen met de gemeen
te en de NS over een substantiële bijdrage
in de kosten van de zgn. ondervangings-
constructie - inhoudende dat de fundering
van de 3 huizen zou worden overgenomen
door reusachtige betonnen balken boven
de tunnelschacht - mits dit in totaal niet
meer dan 5 miljoen zou kosten. Volgens
het Trompfonds en Stadsherstel zouden de
totale kosten (incl. meerwerk voor de tun
nelbouw) binnen dat bedrag blijven. De
Dienst Gemeentewerken kwam, gesteund
door Rijkswaterstaat, op 7,7 min en de
aannemerscombinatie Willemsspoortun
nel of ƒ8,5 min.. Over de kostenraming kon
geen overeenstemming worden bereikt.
Wel hadden de gemeente en de N.S. vol
mondig erkend dat de spoortunnel tech
nisch gezien kon worden aangelegd onder
de monumenten door - dus zonder de
montage - op basis van het rapport van de
Delftse hoogleraar in de funderingstech
niek Prof. Ir A. F. van Weele. Dit rapport
was uitgebracht in opdracht van het
Trompfonds, met financiële steun van o.m.
het Hoegenfonds van Heemschut.
Uniek ensemble
Op 31 oktober 1986 vond de mondelinge
behandeling plaats van het Kroonberoep
bij de Raad van State. De Gemeente en de
N.S. voerden in hun pleidooi vooral aan dat
het behoud buitensporig veel geld zou
kosten, dat er technische onzekerheden
en risico's waren verbonden aan de oplos
sing van Prof. Van Weele en dat het laten
staan van de koopmanshuizen voor ten
minste 5 maanden vertraging van de
spoortunnelbouw zou zorgen. Door de ap
pellanten is, vergezeld van een rij van fei
ten en argumenten, gewezen op de uitzon
derlijke waarde van de drie rijksmonu
menten, niet alleen op zichzelf beschouwd,
maar ook en met name voor de stad Rot
terdam. De 18e'eeuwde koopmanshuizen
zijn immers gelegen in een omgeving die
- anders dan de rest van de stadskern van
Rotterdam - nog in aanzienlijke mate de
sfeer heeft behouden van de handelsstad
van vóór 1940 door het ensemble van wa
ter, bebouwing, kades, een oude brug en
de directe nabijheid van de Maas. Aan de
overzijde van de Oude Haven zijn namelijk
nog twaalf - qua type verschillend van die
aan de Wijnhaven - 18de eeuwse koop
manshuizen bij het bombardement ge
spaard.
Heemschut had in zijn advies aan de ge
meenteraad van Rotterdam van april 1986
al de zogeheten 'ensemble-werking' aan
gevoerd ten gunste van het behoud van de
Wijnhavenpanden. Verder is door de ge
machtigde van de monumenten-organisa
ties concreet aangegeven dat de gemeen
te, naast het aanbod van WVC, jaarlijks
over andere inkomstenm beschikt die
voor het bekostigen van het behoud kun
nen worden aangewend, waaronder een
uitkering van 4 min per jaar via het ge
meentefonds ten behoeve van de histori
sche stadskern. Deze bijdrage geldt name
lijk 'als bijdrage in kostenverhogende om
standigheden, die zich met name op het
terrein van de openbare werken voor-
,doen'. Tenslotte is door hen betoogd dat
de minister van WVC bij het nemen van
zijn beslissing is afgegaan op informatie
van belanghebbenden bij de sloop, te we
ten de gemeente Rotterdam en de Neder
landse Spoorwegen.
Zoals eerder vermeld, heeft de Kroon
- overeenkomstig het advies van de Raad
van State - in dit geval het belang van het
behoud van de drie monumenten duidelijk
zwaarder laten wegen dan de daarmee
gemoeide extra kosten. Vertraging voor
de tunnelbouw viel, zo is bij de behande
ling gebleken, niet te verwachten aange
zien de 'brugconstructie' van Prof. Van
Weele tijdig vóór het begin van de tunnel-
aanleg ter plaatse kan worden aangebracht.
Herbouw acht huizen
In maart en april 1987 heeft, op verzoek
van de Projectgroep Willemsspoortunnel
(waarin de N.S., de gemeente en Rijkswa
terstaat zijn vertegenwoordigd) overleg
plaatsgevonden met het Trompfonds,
Stadsherstel en het Wijkorgaan Stads
driehoek over een alternatief. Dit houdt in
dat acht huizen naast het Witte Huis aan de
Wijnhaven - waaronder de drie monumen
ten - zullen worden gedemonteerd en van
af eind 1990 weer herbouwd. Alle panden
zullen aan de buitenkant in authentieke
staat gerestaureerd terugkomen, en de
drie koopmanshuizen tevens van binnen
gerestaureerd. Een restauratie-architect
(aangezocht conform het advies van monu
mentenzorg) heeft inmiddels een voorlo
pig ontwerp met tekeningen gemaakt. Het
Rijk heeft zich garant gesteld voor de tota
le kosten van demontage, opslag en her
bouw incl. restauratie.
Van de kant van de drie belanghebben
de organisaties, met actieve steun van
Heemschut, is een aantal voorwaarden en
wensen naar voren gebracht. Deze be
ogen de zekerheid te verkrijgen dat de
acht huizen aam de Wijnhaven/Wijnstraat
ook inderdaad na 1990 - wanneer de
spoortunnel op die plaats zal zijn voltooid
- in hun oude luister zullen terugkeren,
met gebruikmaking van de authentieke
Vervolg op blz. 20
Het toekomstige Koopmanskwartier aan de Rotterdamse Wijnhaven (foto Wegener huis-aan-
huisbladen)
6
Heemschut, juni 1987
