Vooijaarsexcursie
prov. commissie
Utrecht naarRhenen,
Amerongen en
Renstvoude op
zaterdag 16 mei 1987
16
Huis te Paterswolde of de Nieuwborg, de
Braak, Vennebroek, het latere Brinkhoven,
Lemferdinge en Oosterbroek. In de 18de
eeuw woonden op deze huizen deels Drenten
die, gebruikmakend van hun recht, deel uit
maakten van het bestuur van de Landschap
Drenthe, deels rentenierende Stadjers. Van
bovenstaande opsomming hebben alleen het
oude gemeentehuis en het westelijke schat-
huis van Lemferdinge de tand des tijds weer
staan. Het oude gemeentehuis is door de hui
dige bezitters, het echtpaar Van Groeningen,
op een zeer fraaie wijze gerestaureerd. Nu
Lemferdinge nog!
De oudste vermelding van Lemferdinge,
momenteel het oudste huis in Paterswolde,
dateert al uit 1447. Uit het testament van
1720 van Lucas Nysingh, de Landschrijver
en later Secretaris van de Landschap, weten
we dat omstreeks die tijd een nieuw Lemfer
dinge gebouwd werd. Dit Lemferdinge uit
de 18de eeuw bestond uit een herenbehui
zing met twaalf kamers, twee schathuizen en
uitgestrekte landerijen. Pas in 1767 werd
Lemferdinge opgenomen in de rij van have
zaten, door verlegging van het recht van
Ther Borch naar Lemferdinge. De nieuwe
eigenaar, Frederik Otto van Dörnberg Hei
den speelt aan het eind van de 18de eeuw
een belangrijke rol in het bestuur van de
Landschap. Het laatste hoogtepunt voor
Lemferdinge valt in de Franse tijd. Generaal
Jean Baptiste Dumonceau Graaf van Berg
en Dal, opperbevelhebber van de Bataafse
troepen in het noorden van ons land, ge
bruikte Lemferdinge van 1796 tot 1806 als
buitenverblijf. Na een verwoestende wind
hoos en noodweer biedt hij in 1811 huis en
landerijen, in verschillende percelen ver
deeld, te koop aan. Dit lijkt het einde van
Lemferdinge, vooral omdat het grote huis en
het oostelijke schathuis onder de slopersha
mer vallen. Echter het westelijke schathuis
gaat in de 19de eeuw alleen verder als
landhuis, gelegen in een grote tuin. De
laatste bewoners waren het echtpaar Bahler-
Boerma. Hij een eigenzinnige predikant, zij
op tal van terreinen in en buiten Eelde actief
en vooroplopend. Zij lieten huis, tuin, een
archief en een gevarieerde inboedel na.
OUDE VERKAVELING NOG TE
HERKENNEN
Er is weinig dat zich zo taai in het landschap
weet te handhaven als oude verkavelingen.
Het patroon van lanen, vijvers, grachten al
of niet gedempt en boswallen zijn voor een
geoefend oog, bijna twee eeuwen later, rond
Lemferdinge nog duidelijk te herkennen.
Ook een afgebroken huis laat wonden achter
in het landschap. Heden ten dage zijn op het
terrein van Lemferdinge nog duidelijk de
plaatsen aan te wijzen van het grote huis, nu
moestuin, en het oostelijke schathuis.
In de notariële akte van 1811 is sprake van
de Engelse partij ten westen van het huis. In
dit deel van het park handhaven zich een
groot aantal stinseplanten, horend bij een
herenhuis uit de 18de eeuw. Rond de vijvers
en binnen de grachten staan zeer oude beu
ken en eiken. Aan de noordkant van het huis
staan twee eeuwenoude linden met een
machtige kroon. Om dit alles in goede staat
te bewaren is in 1980 een beheersplan opge
steld door de Heide Mij. Het bestuur van
Stichting Lemferdinge, eigenaresse van
Lemferdinge, wil na een gedegen studie om
trent de aanleg van de oude formele tuin, de
oorspronkelijke aanleg weer accentueren
door middel van paden en perken. Herstel
van de zichtlijnen en het aangeven van de
plaats van het grote huis en het oostelijke
schathuis is daarbij haar doel. Hiertoe is een
ontwerp gemaakt door het Ingenieursburo
Oranjewoud. Besprekingen met de gemeen
te, Stichting Landschapsbeheer Drenthe,
Staatsbosbeheer en het Ministerie van Land
bouw zijn in een ver gevorderd stadium.
.fc' n'
tekening:
Ontwerp Ingenieursburo Oranjewoud voor
herstel van de tuin van Lemferdinge.
1 landhuis
2 nu moestuin
3 oude beuken en eiken
4 bestaande gracht
5 bestaande vijvers
6 Engelse partij
RESTAURATIE DRINGEND NODIG
Ten einde ook het huis, dat onderdak biedt
aan het Bahler-Boerma archief en ondermeer
in gebruik is als tentoonstellingsruimte, voor
de toekomst te bewaren, is restauratie hoogst
noodzakelijk. Op verzoek van het bestuur
van Stichting Lemferdinge heeft Bureau
Monumentenzorg Drenthe een onderzoek in
gesteld naar de bouwkundige staat van het
huis. Hun enthousiaste medewerking geeft
Stichting Lemferdinge moed met haar be
langrijke werk, het instandhouden van het
overgebleven deel van het eeuwenoude
landgoed Lemferdinge, door te gaan.
Uiteraard doet de Stichting mee aan de Open
monumentendag op 12 september 1987. U
bent van harte welkom!
M. Arends-Luinge en T. Domenie-Verdenius
zijn bestuursleden van de Stichting Lemfer
dinge
Rhenen: Waar de beboste stuwwal van de
Utrechtse Heuvelrug de oever van de Rijn
raakt, wenkt u van verre de statige Cunerato-
ren. Evenals de Cunerakerk met haar rijk
gebeeldhouwd renaissance oxaal, dankt de
toren zijn bestaan aan een legende.
Een bezoek aan de kerk en aan het daarnaast
gelegen Oude Raadhuis vormen het eerste
onderdeel van de excursie.
Amerongen: Hierna wordt een bezoek ge
bracht aan het Park en het Kasteel van Ame
rongen, eens bezit van Godard van Reede,
die als veldheer in dienst van stadhouder
koning Willem III in Ierland grote overwin
ningen behaalde. Het interieur van het Kas
teel voert u terug naar de tijd toen Belle van
Zuylen hier geregeld logeerde.
In de bijgebouwen van het Kasteel vindt de
koffiemaaltijd plaats.
Renswoude: Een wandeling door het Park
van het Kasteel Renswoude confronteert u
met de gevolgen van de brand van 28 no
vember 1985, die een deel van het Kasteel
verwoestte. Hoopvol is het Kasteel weer in
de steigers te zien.
Langs enkele fraai gerestaureerde dienstwo
ningen wordt gewandeld naar de in architec
tonisch opzicht zeer interessante dorpskerk
van Renswoude, eens de slotkapel van het
Kasteel, getuige ook de vele wapens en
rouwborden. Na een bezoek aan deze kerk
wordt teruggereden naar Rhenen, waar thee
wordt gedronken.
Deelname aan deze excursie is mogelijk
door storting van 30,- op Giro 124326 van
de Bond Heemschut te Amsterdam, onder
vermelding van 'Vooijaarsexcursie
Utrecht'De deelname moet beperkt blijven
tot 75 personen. Inschrijving geschiedt in
volgorde van binnenkomst van de over
schrijving voor deelname.
In verband met beperkte parkeerruimte tij
dens de excursie, zal het aantal auto's eni
germate moeten worden teruggebracht.
Daarom wordt van de deelnemers verwacht
de bereidheid hun auto met andere leden te
delen, of met andermans auto mee te rijden.
Tussen 09.30 en 10.00 uur 's morgens wor
den de deelnemers met koffie opgewacht in
café-restaurant 'De Koning van Denemar
ken'Utrechtsestraatweg 2 te Rhenen (op
korte afstand van de Cuneratoren). Hier zal
de indeling in groepen plaatsvinden en zo
nodig nadere mededelingen over de te vol
gen route worden gedaan. Tot slot van de
excursie zal in hetzelfde restaurant van
16.30 tot 17.00 uur de thee worden geser
veerd.
