Boeken
Het los hoes met
achterheerdin Noord
en Oost-Twenthe
De oude kerk te Etten
19
De door Dam ontworpen nieuwe omloop, een constructie van staal en glas, aan de tuinzijde. In de muur
onder de ramen worden doorgangen gemaakt waardoor men vanuit deze ruimte de zaal kan
binnengaan. In de omloop zijn zithoeken gecreëerd voor informeel contact. (Foto architectenbureau
Cees Dam)
koopwaar ontbreekt. De parallel met de flan
kerende nieuwbouw, die aan het Concertge
bouw te Amsterdam dreigt te worden ge
plakt, dringt zich op. Zal ook in Middelburg
het gezonde verstand zegevieren, en de 'ei
gentijdse accenten' tot het nooit gebouwde
Nederland laten behoren?
Laat men in Zeeland een voorbeeld nemen
aan de uitstekend en stijlzuiver doorgevoer
de restauratie van de Limburgse abdij
Rolduc!
Drs. J. P. J. van der Haagen, directeur juri
dische en ruimtelijke zaken van de Bond
Heemschut, is samen met de Zeeuwse
Heemschutcommissie en met ambtelijke en
politieke instanties om de tafel gaan zitten,
om dit dreigende onheil voor de Abdij af te
wenden. Gebruikmaking van ons beroeps-
recht ex art. 26 van de Monumentenwet is
niet uitgesloten! Vertegenwoordigers van de
Middelburgse bevolking, gebundeld in het
Comité Vrienden van de Abdij verzetten
zich eveneens tegen deze schennende ver
bouwing. De Bond Heemschut steunt hen
volledig, als eresaluut voor een gave en fees
telijke Abdij. Technisch adviseur ir. D. W.
van Ouwerkerk van de Zeeuwse commissie
van Heemschut heeft een alternatief ontwerp
ontwikkeld. Essentie daarvan is, dat de 'ze
telverdeling' in de Statenzaal gespiegeld
wordt in vergelijking met de huidige situa
tie. Gedeputeerde Staten komen dan in de
zaal aan de tuinzijde te zitten met de staten-
zetels in de vorm van tweemaal een u tegen
over het college. In het alternatief wordt ook
uitgegaan van een aanbouw in de tuin, maar
daarbij zijn geen nieuwe doorgangen vanuit
de Statenzaal opgenomen. Anders dan in de
plannen van Dam-vier doorgangen-blijft zo
de wand van de Statenzaal aan de tuinzijde
intact. In deze opzet wordt ook de bekapping
van het tuingebouw eenvoudiger en lager
uitgevoerd zodat er vanuit de Statenzaal vrij
zicht door de raampartijen blijft. Eind janua
ri is er tussen Heemschut en Cees Dam over
dit alternatieve plan gediscussierd. Laten we
hopen dat Gedeputeerde en Provinciale Sta
ten, die overhaast toestemden in de gew
raakte verbouwingsplannen van Cees Dam,
tot inkeer zullen komen, onder pressie van
de publieke opinie. Is dit dure plan - 7,8
miljoen! - geloofwaardig, in een periode
van bezuinigingen? De actie van het Comité
Vrienden van de Abdij tegen de voorgeno
men verbouwing heeft intussen ruim 600
handtekeningen opgeleverd in Middelburg.
Deze zullen aan het provinciaal bestuur wor
den aangeboden tijdens de statenvergadering
van 6 februari.
Literatuur:
E. HIer Kuile, De architektuur in: Duizend jaar
bouwen in Nederland, deel I, Amsterdam 1948, 301
P. Boerdam, Verzet tegen verbouwing abdij, in:
NRC Handelsblad, 12-12-1986
C. Cijsouw, 'Een zware prijs voor meer verstaan
baarheid', in: Provinciale Zeeuwse Courant, 22-11-
1986
Kunstreisboek voor Nederland, Amsterdam 1969
Van onze redacteur E verhard Jans ver
scheen dit boekje als deel 4 in de serie 'Op
stellen en werkstukken van Stichting Heem
kunde Denekamp'
Onder 'achterheerd' of 'achterroet' wordt
verstaan een uitbouw of erker met grote
raampartijen achter de (open) haard. Hier
bevond zich meestal de zogenaamde 'spin-
hook'. Helaas is in 1983 het laatste voor
beeld van een los hoes met achterheerd in
Twenthe gesloopt: Erve Klein Bonke in
Lattrop (gem. Denekamp). Wel bevindt zich
in het Openlucht Museum te Arnhem nog
een voorbeeld. Jans beschrijft aan de hand
van kaarten, kadastrale gegevens, minuut
plans en oude afbeeldingen achtereenvol
gens het verspreidingsgebied (ook over de
Duitse grens), de verschillende typen en
vormgevingen vlechtwerk en baksteen,
raamindeling, lessenaarsdak enz. In deel III
wordt de ontwikkeling geschetst van het
landschap en de nederzetting waarin het los
hoes met achterheerd veel voorkwam en
waarom deze nu juist in de zogenaamd es-
senzwermnederzettingen voorkwamen en
voornamelijk bij keuterboerderijen. Dit hing
nauw samen met de enorme bevolkingstoe
name en de ontwikkeling van de huisnijver
heid in de periode 1600-1800. De uitbouw
van de boerderij met erker was voor de keu
terboer een veel goedkopere oplossing dan
de uitbreiding met een gebint. Om een idee
te geven van de grootte van zo'n boerderij:
het aantal gebinten varieerde van 9 bij een
grote tot 3 bij een keuterboerderijtje. Tot in
de 19e eeuw bleef de huisnijverheid op grote
schaal bestaan. Deze werd pas in de tweede
helft verdreven door de industrialisatie. De
achterheerden zijn waarschijnlijk tot 1860
gebouwd. Rondom Denekamp kwam de in
dustrialisatie langzaam op gang, de huisnij
verheid en daarmee de achterheerd hield dan
ook langer stand. De teruggang van de huis
nijverheid, andere wooneisen en nieuwe ont
wikkelingen in de landbouw hebben er ten
slotte tot bijgedragen dat het oorspronkelijke
oude los hoes met achterheerd helemaal uit
het Twentse landschap is verdwenen. Nabij
Denekamp rest slechts een copie, het Wesse-
linkshoes, dat in 1971 gereed kwam.
Het boekje werd uitgegeven bij Duoprint te
Hengelo (074-420357) en de prijs is 20,-.
AMtC
Dit boekje, geschreven door drs Inge Hui-
singa en drs Rien Wols werd uitgegeven ter
gelegenheid van de officiële ingebruikne
ming van de kerk als Raadzaal.
Voor de restauratie van deze oorspronkelijk
middeleeuwse hallenkerk werd van rijkswe-
