De nieuwe rol van
gemeentelijke
monumenten
commissies
Stichting de
Posthoomkerk
opgericht
208
DR. EVERHARD JANS
Op 25 september organiseerde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in Leiden een
studiedag over gemeentelijke monumentencommissies. Everhard Jans was daar bij en
schreef voor Heemschut een verslag van deze interessante dag.
Het stemmige, geprotestantiseerde interieur
van de eerbiedwaardige Pieterskerk te Lei
den zat deze dag mudvol met gemeentelijke
monumentenzorgers en andere belangheb
benden.
Mr. JA. Peters, wethouder van Leiden,
opende deze studiedag, die door vijfhonderd
deelnemers en deelneemsters uit heel Neder
land werd bezocht. De VNG zal een aparte
publikatie aan deze dag wijden. Met verve
sprak de heer E. R. van Br ederode een wel
komstwoord, namens de Stichting Nationale
Contact Commissie Monumentenbescher
ming. Er is volgens hem iets gaande in Mo-
numentenland. Blijkbaar werkt het samen
spel in ons land. Nieuw is het idee, monu
menten te doen bezichtigen tijdens een open
dag, voor het eerst in 1987. Een fraai vorm
gegeven folder is door de NCM al gedrukt.
De heer Jessurun, ditmaal in zijn kwaliteit
als plaatsvervangend directeur-generaal van
het Ministerie van WVC, besteeg na Brede-
rode de kansel.
Met z'n allen moeten we aan de slag, aldus
Jessurun. Na een ervaring van bijna 25 jaar -
sinds 1961 - kan de Monumentenwet onge
twijfeld verbeterd worden. Monumenten
zorg moet uit de defensieve hoek komen, er
is een actieve houding nodig, ook van parti
culiere zijde. De Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg wil het niet meer alleen doen,
maar wel graag samen met lagere overhe
den, commissies en stichtingen. Bij dit gro
tere draagvlak is er niets beters dan de ge
meente, sprak Jessurun! Wel dient er, ook
via de besluitvorming van WVC, volgens
hem rijksverantwoordelijkheid te blijven: er
moeten voldoende middelen naar Monumen
tenzorg blijven vloeien. De natie is voor dit
aspect verantwoordelijk - het Rijk dient pri
oriteiten te stellen. Toch krijgen de gemeen
ten voor hun monumentenzorg te weinig
geld. Vervelend is natuurlijk het 'ja' of 'nee'
uit Zeist, omdat dit officiële oordeel zich aan
de openbare toegankelijkheid onttrekt.
Gemeenten dienen bij hun planning priori
teiten te stellen: wat wèl en wat niet; wat nü
en wat later.
Keurig op tijd kwam de volgende spreker,
drs. G. E. Hartman, een geroutineerd be
stuurder, en als zodanig wethouder van de
gemeente Zutphen. Hij behandelde het the
ma: het gemeentelijk monumentenbeleid,
een in de VNG-sfeer uiterst actueel onder
werp. Hartman lichtte toe, dat er in Zutphen
bij 375 te behandelen urgentiegevallen bij
monumenten keuzeproblemen zijn. In het
monumentenjaar werd er een planmatig re
habilitatie-plan met kwaliteitskaart opge
steld.
De voorzitter van de Monumentencommis
sie in Zutphen is een jurist, werkzaam als
advocaat. Voorts omvat de commissie twee
kunsthistorici, één van de Rijksuniversiteit
Utrecht en een dame van de Provinciale
Commissie Gelderland. De overige leden
komen uit het lokale particulier initiatief:
Wijnhuisfonds, Stichting oude HBS. Het se
cretariaat wordt ambtelijk gevoerd. De
plaatselijke betrokkenheid, het particulier
initiatief zijn belangrijk, niet de politieke
kleur. Een vertegenwoordiger uit de mid
denstand lijkt ook zinvol. Middenstanders
zien monumentenzorg vaak nog als onge
wenste inmenging in de zakelijke sfeer van
het bedrijfspand.
Hartman bestreed het verschijnsel van de
waardedaling door plaatsing op de openbare
gemeentelijke monumentenlijst, al wordt dit
door verzekeraars nog niet erkend. Naast de
monumentencommissie is er nog de Ad
viescommissie aan B W, geen officiële
werkgroep, maar wel belangrijk.
Bij dit adviseren over monumenten is be
langrijk de bestemming van de panden en
het feit of het om een beschermd stadsge
zicht (het ensemble) gaat. De inventarisa
tiemethode van de Nederlandse Vereniging
van Monumentenzorgers bewijst goede
diensten, en is zeer aan te bevelen. Objec
tieve criteria bestaan niet. In november
wordt een en ander in de gemeenteraad be
handeld, waarbij men zich kan afvragen, of
een oordeel zinnig is zonder financieel
plaatje.
De wet op de stadsvernieuwing geeft een
nieuwe verdeelsleutel voor de monumenten
zorg. Bijna de helft van de subsidiebedragen
kan uit de pot van de stadsvernieuwing wor
den gehaald. Door gewijzigde waardeoorde
len geleid, heeft Zutphen veel negentiende-
eeuwse panden op de gemeentelijke lijst ge
plaatst. Een meerjarenplan is een noodzake
lijkheid, vanwege de financiële fasering.
Dan is er nog de relatie tot de welstand. De
Rijksmonumenten nemen een geheel eigen
positie in, maar hebben vaak een gunstige
werking op monumenten in de omgeving,
als bekronende 'krenten in de taart'.
OPENBAARHEID
Vergaderingen over monumenten ten stad-
huize dienen openbaar te zijn, in onze demo
cratie, meende Hartman tenslotte. Belang
rijk is de informatie aan het publiek: de be
zitters van de monumentenpanden moeten
geïnformeerd zijn en blijven.
Na de koffiepauze volgde een inleiding van
drs. UF. Hylkema, vice-voorzitter van de
Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige
Bond. Hylkema beklemtoonde, dat particu
liere aandacht belangrijk is. Zelf heeft hij
ervaring met het werk in gemeentelijke mo-
Zal de strijd om het behoud van de Post
hoomkerk een herhaling gaan worden van
die van de Vondelkerk?
De Posthoomkerk aan de Haarlemmerstraat
te Amsterdam is eveneens een schepping
van de architect Cuypers. In 1860 werd met
de bouw begonnen; de inwijding vond plaats
in 1863. Momenteel is zij in wisselend ge
bruik bij instellingen en particulieren en
voorziet duidelijk in een behoefte, maar af
braak dreigt nog steeds. De R.K. Citykerk is
nu nog eigenaar van het complex, maar ver
koopt het aan de gemeente. Deze heeft voor
de bijgebouwen een bestemmingsplan ont
wikkeld. De kerk zal in principe gesloopt
worden. Inmiddels werd in juni van dit jaar
de Stichting 'De Posthoomkerk' opgericht,
die tot 1 januari 1987 de tijd heeft gekregen
een financieel haalbaar alternatief voor het
kerkgebouw te vinden. Dit betekent dat er
een huurder of huurders gevonden moeten,
dat de exploitatie financieel rond is. Alleen
onder die voorwaarden kan er subsidie voor
restauratie toegekend worden.
Informatie kunt U inwinnen bij de secretaris,
drs. G. Hoogewoud, p.a. Blokmakerstraat
48, 1013 DH Amsterdam. Tel. (na
10.10.1986) 020-261779.
AMtC
Stadsgezicht met Posthoomkerk in Amsterdam
van Clemens Merkelbach van Enkhuizen
