Hergebruik van oude
gebouwen
'tï
'1
198
NIEUWSTE DEELTJE HEEMSCHUT-SERIE BESPROKEN
ln Utrecht werd op 13 september tijdens de
Heemschutdag het nieuwste deeltje in de
Heemschutserie plechtig overhandigd aan
H.K.H. Prinses Juliana en aan de drie
laureaten van de Ton Koot-penning.
Hergebruik van oude gebouwen, zo luidt de
titel van het boekje, is geschreven door Hans
Stevens, redacteur van het tijdschrift Bouw.
Het is een uitgave van Terra te Zutphen.
'Het boekje beoogt niet meer dan een indruk
te geven van de variaties die mogelijk zijn
op het thema hergebruik van oude gebou
wen' aldus Stevens in de inleiding. Van vol:
ledigheid kan dan ook geen sprake zijn. Ge
lukkig wordt hergebruik op steeds grotere
schaal toegepast, vooral panden uit de 19e
en 20e eeuw, niet alleen geregistreerde mo
numenten, maar ook andere bouwwerken,
overblijfselen van ons historisch, cultureel
en sociaal economisch verleden. Wonen als
nieuwe functie komt het meest voor. De wo
ningnood heeft in deze dus een positieve
steen bijgedragen. Vooral de HAT-eenheden
en de daaraan gekoppelde gunstige subsidies
zijn voor een groot aantal van deze panden
de redding geweest.
De eerste twee hoofdstukken zijn van alge
mene aard. Hierin worden de problemen
aangestipt die bij functieverandering kunnen
optreden. Allereerst ethische problemen,
want in feite wordt de historie geweld aange
daan. Behoud in oorspronkelijke staat is he
laas meestal niet mogelijk en leegstand, als
het niet gekraakt wordt, is uit den boze. Hoe
dan ook, een nieuwe functie verzekert in
ieder geval (voorlopig) voortbestaan.
Bij het zoeken naar zo'n nieuwe functie
staan inventiviteit en fantasie, souplesse en
flexibiliteit voorop. Men denke hierbij aan
de vaak stringente voorschriften in de Bouw
verordeningen. Een ander probleem is: hoe
ver kan men gaan. Bij bijvoorbeeld de zoge
naamde schillen- of decorarchitectuur, die in
menige stad tegenwoordig veelvuldig wordt
toegepast doet het uiterlijk iets anders veron
derstellen dan het innerlijk (nu) is. De me
ningen, hierover lopen erg uiteen.
Hergebruik is geen nieuw gegevenIn vroe
gere eeuwen al werd menig kerkgebouw ge
bruikt als paardestal. Of zoals het Domini
caanse klooster in Zwolle, als kazerne en nu
als conservatorium. De gebouwen zijn vaak
degelijk van constructie en er wordt nog
steeds gediscussieerd over wat kostbaarder
is, verbouw of nieuwbouw. Men is er nu
echter van overtuigd dat economische facto
ren alléén niet de doorslag mogen geven.
Er worden nog steeds vele acties gevoerd,
lang niet altijd met succes. Bijvoorbeeld het
Seminarie te Driebergen, waar jaren over
gediscussieerd is, actie gevoerd werd en te
vergeefs menig plan voor verbouw gemaakt
werd.
Na de algemene hoofdstukken volgen een
Heemschut-voorzitter G. K. J. M. Hamm drukt onze oud-beschermvrouwe prinses Juliana de hand na
het nieuwste boekje in de Heemschut-serie aan haar overhandigd te hebben (Foto ANP)
Hans Stevens
aantal waarin de gebouwen in categorieën
zijn ondergebracht. Aan de hand van vele
voorbeelden wordt het verloop van de diver
se functieveranderingen geschetst. Begin
nend met de vele kerken, waarvan verande
ring meestal een heel kostbare zaak is. Voor
al hier veel ethische problemen: wat te zeg
gen van (samen) wonen in een kerk!
Verder een hoofdstuk over kastelen en bui
tenplaatsen, gevolgd door het probleem van
de overtollige of ongeschikte en onaange
paste stations. In de jaren 60 en 70 werden er
vele afgebroken. Totdat in 1972 de Rijks
dienst een lijst met 100 behoudenswaardige
stations opmaakte, waarvan er uiteindelijk
20 op de Monumentenlijst werden geplaatst,
alle voorbeelden van Jongere Bouwkunst.
Kloosters, kazernes en ziekenhuizen vormen
een andere categorie. Immense complexen
vaak, die drastische verbouwingen behoe
ven, zoals het Wilhelminagasthuis in Am
sterdam.
De Industrialisatie en fabrieksbouw in de vo
rige eeuw gevolgd door de economische ma
laise van de laatste decennia heeft onder de
bedrijfsgebouwen grote leegstand tot gevolg
gehad. Oplossingen voor hergebruik voor
deze complexen is veel moeilijker en kost
baarder. Toch worden er vele gered. Een
mooi voorbeeld vormen de gebouwen van de
Rotterdamse drinkwaterleiding aan de Ho-
ningerdijk, nu een complex van woningen
en kantoren. In dit geval speelden de hoge
afbraakkosten (zware betonconstructies) ook
een belangrijke rol! Onder deze categorie
vallen ook de pakhuizen, waarvan veler
voortbestaan inmiddels zekergesteld is.
Het laatste hoofdstuk beschrijft diverse ge
bouwen; molens, hofjes, torens enz. Hieron
der worden ook de scholen genoemd, welke
met alle bezuinigingsplannen in de toekomst
zeker een nieuw probleem zullen gaan
vormen.
Rest mij nog op te merken dat van de vele
voorbeelden die in de tekst zijn genoemd
meestal een afbeelding is opgenomen, waar
door men een aardige indruk krijgt van de
mogelijkheden van hergebruik.
AMtC
'Hergebruik van oude gebouwen'. Uitgave Terra te
Zutphen. ISBN 90 6255 273 0. Prijs voor leden
19,50 (incl. porto 23,50), over te maken op giro
124326 t.n.v. Bond Heemschut Amsterdam. Win
kelprijs 24,50.
