Het Duitse Huis te Utrecht
82
J. A. SCHUUR*
Het achter een hoge muur verscholen lig
gende gebouwencomplex, dat de geschiede
nis ingegaan is onder de naam Het Duitse
Huis komt op 6 juni volop in de aandacht als
de PTT in Utrecht de speciaal i.v.m. het
jubileum van Heemschut ontworpen Heem
schut-zegel presenteert. Op die postzegel
staat dit huis namelijk afgebeeld. Als cen
traal huis van de nederlandse tak van de
machtige Ridderlijke Duitse Orde heeft het
450 jaar onafgebroken gefunctioneerd in de
Domstad.
Onder Lodewijk Napoleon kreeg het com
plex aan de Springweg de bestemming van
militair hospitaal. Al jarenlang heeft het Mi
nisterie van Defensie plannen tot afstoting
van het geheel. Op dit moment vinden de
hospitaalactiviteiten vrijwel nog uitsluitend
plaats in de 19e eeuwse gebouwen. Juist de
oudste en meest interessante delen van het
complex zijn door het minieme gebruik dat
ervan gemaakt wordt en dientengevolge het
minieme onderhoud dat eraan verricht
wordt het meest in gevaar en dreigen voor
het nageslacht verloren te gaan.
Heemschut heeft in het kader van zijn jubi
leum het Duitse Huis als adoptieproject in
de provincie Utrecht uitgekozen. De ko
mende tijd wil Heemschut flink de aandacht
richten op de verkrotting van dit middel
eeuwse complex, eens Utrechts voornaam
ste gebouw. Heemschut is van plan een ver
eniging of stichting van vrienden van het
Duitse Huis op te richten, die zich gaat
inzetten voor restauratie van het Huis. Ook
gaat Heemschut zich inzetten voor het te
rughalen van een oude toegangspoort, die
destijds in de tuin van het Rijksmuseum is
terecht gekomen. De gemeente vindt dit een
goed idee maar het Rijksmuseum is bang,
dat straks alle poortjes uit haar tuin opgeëist
worden. Heemschut heeft er echter een 'fat
soenlijke rel' voor over om het poortje terug
in Utrecht te krijgen, zoals voorzitter dr.
E. B. J. Postma van de provinciale Com
missie van Heemschut Utrecht het uitdrukt.
Op deze en de volgende pagina's een inte
ressant verhaal over het Duitse Huis en zijn
historie.
Over vier jaar zal de Ridderlijke Duitse Or
de het feit kunnen herdenken dat acht eeu
wen geleden een aantal duitse kooplieden
uit Bremen en Lübeck zich, ver van huis,
het lot aantrokken van zieke en gewonde
kruisvaarders uit hun land en een primitief
noodhospitaal oprichtten in het christelijke
legerkamp voor de vestingstad Acco, die op
dat moment nog in handen was van de
Turken.
Dit gebeurde tijdens een twee jaar durend
beleg voor deze stad, die wel de sleutel tot
Palestina genoemd wordt. Met het primitief
hospitaal was 'de eerste steen' gelegd voor
de Ridderlijke Duitse Orde. Al snel kregen
de verplegers de bescherming van de paus.
Enkele jaren daarna werd een militante een
heid aan het hospitaal verbonden, dit om het
Heilige Land te verdedigen en om de pel
grims te beschermen. Er ontstond een orde
die vergelijkbaar was met die van de Johan-
nieters en die van de Tempeliers.
In de 13° en 14e eeuw maakte de orde een
grote groei mee. De activiteiten in Palestina
werden echter steeds overschaduwd door
die van de Johannieters en die van de Tem-
Het Duitse Huis: gezicht op de voormalige kloostergebouwen aan de Springweg. De voorste binnenplaats met links op de voorgrond het grote bouwblok met
de glazen erker uit 1914. Het geheel bevind zich op deze ruim 50 jaar oude foto nog in een redelijk verzorgde staat.
(Foto 1933, Gemeentelijke Archiefdienst Utrecht TA La 2.01.1).
