Het voortvarende
monumentenbeleid van
Staphorst-Rouveen
87
DR. EVERHARD JANS*
Onlangs won de gemeente Staphorst de Eu
ropa Nostra prijs voor monumentenbeleid in
verband met de succesvolle rehabilitatie van
deze interessante landelijke nederzetting in
Overijssel. Europa Nostra is een internatio
nale federatie van instellingen, die het cul
turele erfgoed in Europa beschermen. Elk
jaar kent zij onderscheidingen toe voor op
merkelijke inspanningen bij restauraties,
herbestemming van historiche gebouwen
etc.
Het unieke Nederlandse boerendorp Stap
horst verbindt traditie en creativiteit op ge
slaagde wijze. Oude waarden verouderen
hier niet, maar leven voort in ons jachtige
cultuurpatroon.
Fred Thomas beschreef het zo treffend in
zijn folkloristische vertelling: 'Een liefde in
Staphorst': 'De zondagse zon schijnt op
Staphorst, dat met zijn tweelingbroer Rou-
veen een lange, lange weg vormt in het
vrijwel vlakke land tussen Zwolle en
Meppel.
Met aan weerskanten de boerenbehuizin-
gen, haaks op de weg, meestal drie, vier
bedrijven achter elkaar. Woning en stallen
onder een dak van doorgezwikt, bruinmos-
sig riet. Vóór de houten schoorsteen, opzij
de daklijn, onderbroken door twee bander
deuren. Eender de pui van de huizen, met
deur, twee of meer vensters, het opkamer
raampje en zolderlichten, alles verlevendigd
door felle kleuren: cobaltblauw en posten en
stijlen, de emmerrekken aan de zijmuur,
grasgroene luiken en achter de vensters don
kere horren, waarop de gordijnen tegen alle
wereldse openheid laag zijn neergelaten.
Voor elk huis de tuin, de gaoren, ondiep en
van de weg gescheiden door de heg, de
vredinge, waarin een toegang is uitgesp
aard, het hekje of stappien, dat langs een
paadje, keurig met schoon zand bestrooid,
tussen de perken leidt naar de voordeur. In
de gaorens bloeien bomen en bloemen. De
sneeuwklokjes, de manesteemties, steken in
maart hun kopjes boven de winterse grond,
later volgen de narcissen en de tielozen!
Nu, meer dan 40 jaar later, is veel van deze
idylle nog aanwezig. Wel staat er hier en
daar een confectie- burgerhuisje tussen de
rij oude hoeven, maar van de kleine 1100
boerderijen zijn er inmiddels driehonderd
op de Monumentenlijst geplaatst.
Staphorst - Rouveen is in binnen- en buiten
land het bekendst geworden door haar
kleurrijke klederdracht, gedragen door jong
en oud: van haar 13.000 inwoners blijft een
derde deel trouw aan de overgeleverde kle
ding en tradities der vaderen. De voorliefde
voor primaire, heldere kleuren beheerst
sterk het buitenschilderwerk van de plaatse
lijke boerderij: lichtblauw, grasgroen, wit.
Ook vandaag de dag is Staphorst-Rouveen
een sterk agrarische gemeenschap, hoewel
het percentage boeren toch afneemt. In
1899 was 85% in de landbouw werkzaam,
dit was in 1971 gedaald tot 37%.
*Dr. Everhard Jans is architectuurhistoricus en als
bureau-medewerker verbonden aan de 'Twente-
Akademie' in Borne
Negentiende-eeuwse boerderijen na restauratie. Gemeenteweg 147, Staphorst, (foto: Het Oversticht)
