Heemschut 75 jaar
Jaargang 63,
no. 1 januari 1986
Heemschut verschijnt 9x per jaar
Tijdschrift van de Bond Hèemschut
opgericht in 1911
Beschermvrouwe:
H.M. Koningin Beatrix
In dit nummer o.a.:
Jubileumprijsvragen
Straatmeubilaris in Amsterdam
De Pachthof van Houthem
St. Gerlach
Graffiti bestrijding
Rolluiken
Waterstaatskerken
Deining om cilindervormige toren
Foto omslag:
De vroegere kiosk op de hoek van de
Paulus Potterstraat en de Van
Baerlestraat in Amsterdam. Ontwerp
uit 1925 van N. Lansdorp van
Publieke Werken van de gemeente
Amsterdam. Zie het artikel over
straatmeubilair.
Redactie:
Drs. J. Kamerling, eindredacteur
J. Th. Balk, (a.i.)
Medewerkenden
Drs. P. Karstkarel, Leeuwarden
D. van der Meulen, Assen
R. Lureman, Doetinchem
Drs. W. J. Pantus, Nijmegen
J. Roelfs Sr., Badhoevedorp
J. E. van der Wielen, 's-Gravenhage
Correspondentie voor de redactie
aan:
Secretariaat Bond Heemschut,
Nieuwezijds Kolk 28,
1012 PV Amsterdam
tel. 020 - 22 52 92
öf 020 - 23 09 94 (ledenadministratie)
postgiro 124326
Lidmaatschap 45,-per jaar
Reductie voor 65 en 30"
Correspondentie voor advertenties:
Bosch Keuning nv
Postbus 13740 AA Baarn
tel. 02154- 1 82 41
gironummer 4988
Grafische verzorging:
Bosch Keuning - Baarn
Dit is het eerste nummer van een belangrijk jubileumjaar voor Heemschut. De bond wordt
dit jaar 75 jaar oud. Ons bestuurslid W. L. Jansen, tevens voorzitter van de redactieraad,
staat in het artikel hieronder stil bij de ontstaansgeschiedenis van Heemschut. Ook geeft hij
een kort overzicht van de jubileumactiviteiten
Geen jubileum zonder jubileumprijsvragen. Wat die behelzen leest u op pagina 3.
Lunch in het Amstelhotel in Amsterdam op de dag van de 25-ste Algemene Vergadering van de Bond
Heemschut op 6 juni 1936 in het jubileumjaar van de 50-jarige bond. Opname van N.V. Polygoon
Amsterdam.
Sinds kort beschikt Amsterdam over een
centrale coördinator voor het straatmeubi
lair. Uiteindelijk neemt hij de beslissingen
over de vormgeving van papierbakken,
straatlantarens, urinoirs en alles wat je zoal
op straat aantreft. In dit nummer een inter
view met deze nieuwe functionaris.
Naargeestige rolluiken zijn veel wande
laars, die willen genieten van het stads-
schoon een doom in het oog. Vele binnen
stadsstraten worden erdoor bedorven. De
Alkmaarse politie geeft nu adviezen over de
diverse mogelijkheden op dit gebied. Er zijn
ook esthetisch verantwoorde alternatieven.
In het Geuldal tussen Meerssen en Valken
burg ligt het landgoed Houthem Sint-Ger-
lach. De restauratie van de kerk, die bij dit
landgoed hoort is voltooid maar het kasteel
en vooral de Pachthof, een monumentale
hoeve, verkeren in een verwaarloosde staat.
De heer Ir. K. J. C. Merks schreef daar een
artikel over. Verder leest u over graffitibe
strijding in Zwolle, de lelijke opstallen van
de hoofdstedelijke bloemenmarkt, een ver
slag van een congres over stedebouw in het
nieuwe World Trade Centre in Amsterdam,
een uiteenzetting over Waterstaatskerken en
Waterstaatsstijl en de dreigende aantasting
van de koffiekamer van de schuilkerk Ons
Lieve Heer op Solder in Amsterdam. En
tenslotte een verhaal over de bekende
Heemschut-serie en de nieuwste uitgaven,
de boekenrubriek en uitgebreid nieuws uit
de provincies.
J.K.
Vele leden weten het natuurlijk al, doordat
de jaarlijkse acceptgirokaart een oranje bij
sluiter heeft, maar het zij herhaald: in 1986
viert de Bond Heemschut zijn 75e verjaar
dag. Nadat in 1909 de Amsterdamse archi
tect A. W. Weissman een aantal mensen had
bijeengeroepen om 'iets' te gaan doen aan
het verval en de ontsiering in 'de bouwwe
reld', volgde een aantal besprekingen, die
er toe leidden, dat op 8 juni 1910 in principe
een organisatie werd opgericht, die de naam
Bond Heemschut kreeg.
Op 2 februari 1911 des middags om 2.30
uur vond de officiële constituerende verga
dering plaats in het Muntgebouw te Amster
dam en bestond Heemschut ook formeel.
Statuten en huishoudelijk reglement waren
toen al klaar en het eerste bestuur kwam tot
stand. Tegenwoordig doet het natuurlijk wat
vreemd aan, dat verontruste en verontwaar
digde mannen twee jaar nodig hadden om
een actiegroep op te richten, maar in 1911
lag het levenstempo kennelijk lager dan nu
en was men ook in zulke dingen bedacht
zaam en degelijk. Ton Koot, tot niet zo lang
geleden de ziel van onze bond, geeft de
sfeer van die tijd treffend weer in het jubi
leumboek, dat bij het 50-jarig bestaan ver
scheen:
'De stad is nog omgeven door tientallen
malende windmolens. Het verkeer staat nog
toe, dat de kinderen rustig hoepelen of knik
keren op het midden van de straten. Zowel
de naderende paardetram als de karren ma
ken tijdig ontwijken gemakkelijk mogelijk.
De ritmische stappen van paardehoeven en
het geratel van karrewielen op de straat
keien maken met belgelui van scharensliep
of uitrukkende brandweer en fluitstoten van
voorbijvarende stoomboten het voornaam
ste straatlawaai uit.
Er zijn nog comestibleszaken, water- en
vuurhuizen, kruiers en porders. Er hangen
nog lancastergordijnen met balletjes voor de
