Luchtfoto van het totale complex Sint Gerlach. Het complex bestaat uit een kasteel met daaraan vastgebouwd de kerk van Sint-Gerlach. Aansluitend
daarachter de boerderij de Panthof uit het begin van de J8de eeuw. Ten oosten van deze gebouwen de carrévormige monumentale hoeve, de Pachthof
uit 1755.
Belangrijk voor de vorming van Couven
was ook zijn contact met de vermaarde
Zuidduitse barokarchitect Conrad Schlaun
(1695-1773), die voor de Prinsbisschoppen
van Würzburg en MUnster werkte. Deze was
in de periode 1729-34 voor opdrachten in
Limburg. Hij ontwierp voor de Graaf von
Plettenberg de kerk te Eijs en de Kapucij-
nerkerk te Wittem. Dat Couven Schlaun ge
kend heeft en door hem beïnvloed is bewijst
het volgende: Een tekening van de kerk te
Eijs bevindt zich onder de tekeningen van
Couven, waarbij het niet duidelijk is, of het
een tekening van Schlaun zelf is of een kopie
gemaakt door Couven. Schlaun en Couven
zijn vaak verwisseld. Of Schlaun Couven
naar Würzburg verwezen heeft, waar de
Prinsbisschoppen de grote opdrachtgevers
van kerkelijke barokbouwkunst waren, is
niet bekend.4
Couven's bouwactiviteiten bestrijken de pe
riode 1730-1760. Hij werd in Aken be
noemd tot burger- en stadsarchitect en volg
de Laurenz Mejferdatis 1677-1748op, die
tot in het begin van de jaren veertig werk
zaam was als 'Stadtsteinmetz'Mejferdatis
werd vooral beroemd door het bouwen van
het Cornelius- en Karlsbad. Ook werd hij
gevraagd voor het bouwen van huizen voor
particulieren. Een voorbeeld hiervan in
Limburg is de bouw van het kleine heren
huis en de verbouwing van het grote heren
huis Strijthagen 1708) te Schaesberg.
Mejferdatis is nog traditioneel als handwer
ker/vakman werkzaam, terwijl Couven meer
theoretisch geschoold was en theoretisch te
werk ging. Het ambt van Couven valt te
vergelijken met het hedendaagse beroep van
ingenieur-architect.5 Couven beheerste het
door Mejferdatis gehanteerde vormenappa-
raat, hetgeen bewezen wordt door zijn teke
ningen van Mejferdatis' vensters. Alleen in
zijn beginperiode maakte Couven van Mej
ferdatis' ontwerpen gebruik, later stond hij
vooral onder invloed van de architectuur
van Zuid-Duits land en Frankrijk.6 Couven
heeft een duidelijk stempel gedrukt op de
ontwikkeling van het woonhuis in het gebied
Aken-Luik-Maastricht, zoals Huis Vereken
te Eupen en het Wespienhuis in Aken. Zijn
belangrijkste ontwerpen zijn echter ont
staan ten dienste van kerkelijke en vorstelij
ke opdrachtgevers, bijvoorbeeld: de R.K. te
Oud Valkenburg, de abdijgebouwen van
Sinnich en Munsterbilsen en de Pachthof
van het Stift Houthem Sint-Gerlach.
DE PACHTHOF HOUTHEM
SINT-GERLACH
De omstreeks 1750 door Couven ontworpen
Pachthof van Houthem Sint-Gerlach is car-
révormig en symmetrisch aangelegd. Te
genover de ingangspartij ligt een grote
schuur waarop ooit een mansardedak rustte.
De bijgebouwen hebben op de hoeken ver
hoogde paviljoens met mansardekappen.
Vooral de schuur, waarvan de monumentale
poort, voorzien van pilasters, kroonlijst en
tympaan, is verdwenen, verkeert in een zeer
slechte staat. Door middel van betonstenen
steunberen wordt momenteel getracht de
scheefgezakte noordelijke muur recht te
houden. Enige jaren geleden is de mansar-
dekap vervangen door een noodkap van
ijzeren golfplaat. Doch ook de overige de
len van het complex dienen dringend geres
taureerd te worden. Met de dag brokkelt het
monumentale gebouw verder af. De dakgo
ten hangen zwaar door, struikjes groeien in
de voegen tussen de mergelblokken. Wat
binnen ooit stucwerkplafonds waren, ligt nu
in stukken op de vloer. De contouren van de
schoorsteenmantels zijn nog vaag te herken
nen, vocht en schimmel zijn overal aanwe
zig. Het geheel kan nog hersteld worden,
indien er niet te lang mee gewacht wordt.
Door het verval wordt restauratie immers
met de dag duurder. De hoeve zal anders
snel een onherstelbare ruïne worden.
DE PLANNEN
In het voorjaar van 1981 is het eerste schets-
plan voor een golfbaan in Houthem Sint-
Gerlach ontstaan. De aanleg van een golf
baan houdt in dat de Pachthof gerestaureerd
wordt en als paviljoen gebruikt wordt. De
Pachthof is in de plannen bestemd als ac
commodatie bestaande uit een beheerders-
woning, enige appartementen, een restau
rant, een golfwinkel en een garage voor
golfkarretjes en onderhoudsmateriaal. De
aanleg van het golfpark betekent niet dat er
ingrijpende wijzigingen in dit mooie gebied
komen. Slechts op enkele plaatsen zijn be
scheiden ophogingen nodig. Er worden
geen grootschalige bouwwerken neergezet
en flora en fauna blijven intact. Het plan
kon tot nu toe niet verwezenlijkt worden,
omdat een der pachters op het landgoed
bezwaren maakt.
Het kerkbestuur zelf ziet het meeste heil in
een functie als congrescentrum of museum.
Of deze ideeën financieel haalbaar zijn is de
vraag, gezien het feit dat er in Valkenburg
al enige congresruimtes en een streekmu
seum zijn.
Een restauratie van het landgoed zal in fases
aangepakt moeten worden. In de eerste fase
