'Kerken aan
buitenkant publiek
bezit'
Prijs Prins Bemhard
Fonds
Werkgroep Heemschut
in Hilversum e.o.
CONCLUSIE STUDIEDAG 19DE-EEUWSE KERKEN: OVERHEID MOET HAAR
VERANTWOORDELIJKHEID ZIEN
De Prijs voor de Monumentenzorg van het
Prins Bemhard Fonds 1985 werd op de
Freylemaborg te Slochteren uitgereikt aan
de heer H. G. de Olde.
De heer de Olde, voorzitter van de Stichting
Oude Groninger Kerken, ontvangt de prijs
ad 100.000,- te besteden aan één of meer
Monumentenzorg projecten, voor zijn acti
viteiten op het gebied van Groninger kerk
restauraties, waarover hij ook een aantal
publicaties op zijn naam heeft staan.
De prijs is bestemd voor een persoon of een
instelling, die zich buitengewoon verdien
stelijk heeft gemaakt op het gebied van de
monumentenzorg in het Koninkrijk der Ne
derlanden. De prijs bedraagt 100.000,-,
waarvan de prijswinnaar tenminste 90%
dient te besteden aan één of meer projecten
op het gebied van de Monumentenzorg.
De heer C. Jde Jonge, lid van Heemschut,
wil meer bekendheid geven aan het werk
van Heemschut door het oraganiseren van
allerlei evenementen (film- of diashows, le
zingen, eventueel concerten en tentoonstel
lingen) in Hilversum e.o.
Wie belangstelling heeft om tot de werk
groep toe te treden melde zich: Oostereng-
weg 303, 1212 CL Hilversum, tel. 035-
830445 (na 17.00 uur).
De overheid mag het dan laten afweten als
het om het behoud van 19de-eeuwse kerken
gaat, bij de groeiende groep liefhebbers van
architectuur en monumenten in ons land is
dat bepaald niet het geval. De Amsterdamse
St. Nicolaaskerk was in jaren niet zo vol
toen donderdag 10 oktober Heemschut en
het Cuypers Genootschap samen een studie
dag hielden over het beheer en behoud van
19de-eeuwse kerkgebouwen.
Veel hartverscheurende verhalen die dag,
maar gelukkig ook optimisme over de mo
gelijkheid van behoud en hergebruik van
deze vaak fraaie architectonische beelden
van een voorbije eeuw.
Voorzitter W. van Leeuwen van het Cuy-
pers-genootschap brak de staf over het jam
merlijk ontbreken van een totaalvisie bij de
overheid ten aanzien van beheer en behoud
van 19de-eeuwse kerkgebouwen, die als
symbolen van een tijdsgewricht beslist niet
in waarde onderdoen voor monumenten uit
oudere eeuwen. 'De overheid mist een over
zicht van waardevolle gebouwen uit deze
tijd en heeft geen goed beeld van het achter
stallig onderhoud. Zij laat het evenzeer af
weten als het gaat om het ontwikkelen van
een visie op wat bij hergebruik van niet
meer voor de eredienst gebruikte kerken
nog wel aanvaardbaar is en wat niet. Soms
worden, op kosten van de overheid gebou
wen gerestaureerd op een wijze, die afbreuk
doet aan hun karakter,' aldus Van Leeuwen.
Als het tenminste al tot restauratie komt,
want sloop van deze kerken is aan de orde
van de dag. Een actievoerder balde die mid
dag zijn vuisten uit machteloosheid over de
recente afbraak van de Dominicuskerk in
Alkmaar. Een projectontwikkelaar bood het
kerkbestuur slechts anderhalve ton meer om
er een winkelcentrum neer te kunnen zetten.
En dat terwijl er een uitgewerkt plan be
stond voor hergebruik van deze fraaie kerk
van Cuypers inclusief winkelgalerijen, in
gebouwd in de zich voor dit gebruik uitste
kend lenende ruimten van de Dominicus.
maar de bisschoppen lijken te wedijveren in
het gemis aan invoelingsvermogen in wat
hun parochianen beweegt. Met een beroep
op de Bredase gelovigen zelf nota bene
wijst bisschop Ernst van Breda een nieuwe
bestemming voor de Heilig Hart Kerk af,
terwijl een handtekeningenactie onder die
zelfde parochianen aantoont, dat zij massaal
- 2300 handtekeningen - herbestemming
prefereren boven sloop. De vrijwilligers die
niettemin volhouden en toch het kleine on
derhoud van de kerk ter hand wilden nemen
is nu de toegang tot de kerk voor dit doel
ontzegd. Ze hebben daarom maar besloten
het kleine schilderwerk tijdens de misvie
ring voort te zetten.
OOK OPTIMISME
Er vielen echter ook enkele optimistische
geluiden te horen deze dag. Uit het betoog
van de Noordhollandse gedeputeerde JK.
Alma bleek, dat zijn provincie de eigen be
leidsruimte op dit terrein ten volle benut
door het 19de-eeuwse kerkenbestand te in
ventariseren en hergebruik te stimuleren.
De provincie Noord-Holland voert een ei
gen aanwijzings- en subsidiebeleid en heeft
ook een eigen monumentenverordening. Al
ma ziet de provincie als de bestuurslaag bij
uitstek voor deze taken. De provincies heb
ben immers een goed overzicht over de mo
numenten in een bepaalde regio. Alma vindt
het daarom uiterst merkwaardig, dat minis
ter Brinkman juist de provinciale taken op
dit terrein negeert.
Ook sommige gemeenten lopen niet weg
voor hun verantwoordelijkheid op dit punt.
Ir. Ambachtsheer van het Haagse Bureau
Monumentenzorg vond, dat de gemeenten
te lang de zorg voor monumenten hebben
afgewenteld op eigenaren en rijk. Den Haag
heeft een unieke kerkennota het licht doen
zien, waarin 30 monumentale kerkgebou
wen worden geïnventariseerd en oplossin
gen voor behoud worden aangegeven (zie
februari nr Heemschut pp 19, 20). In de
nota wordt bepleit kerken die hun religieuze
functie hebben verloren verder te laten on
derhouden op kosten van de overheid. De
gemeente Den Haag is nu al bereid per kerk
10.000 gulden per jaar beschikbaar te stel
len voor onderhoud.
RUIMTEBEURS
Amsterdam is wat dit betreft minder ver,
maar beschikt ook over veel meer monu
mentale kerkgebouwen. Amsterdam heeft
nu 130 kerken - dat is nog maar de helft -
geïnventariseerd, vertelde prof. C. A. van
Swigchem, maar dat gebeurde nogal wille
keurig. Hij kondigde een Stichting Amster
damse kerken aan, die zich gaat bezig hou
den met alle kerken op Amsterdams grond
gebied. Dat moet een 'centrale voor alarm
Rectificatie
Op blz. 123 in het juni-nummer vraagt
de heer G. F. van Asselt, om te worden
ingelicht over z.g. schoorsteengekken.
Het betreft hier natuurlijk bestaande ou
de gekken.
Wie hierover iets weet te melden, wen
de zich tot de heer Van Asselt, van
Limbeecklaan 1, 3971 BZ DRIE
BERGEN.
In het aprilnummer 'Leeuwarden'
van Heemschut (1985) pagina 50 is in
het artikel Jacobijnerkerk van Rienk
Terpstra onder het kopje 'Twee orgels'
een storende fout geslopen.
De heer M. W. Groeneveld te Amster
dam vestigde er de aandacht op dat het
uit de 16de eeuw daterende orgel in
1724 niet naar de Westerkerk te Am
sterdam is verhuisd.
Bij navraag bleek dat de Westerkerk te
Leeuwarden was bedoeld, waar het or
gel uit de Jacobijnerkerk terecht is
gekomen
