I I
230
Het op de Hollandse Renaissance geïnspireerde Musis Sacrum te Arnhem in 1907 of kort daarna. Het
ontwerp was een typisch product van zijn tijd, en kan gezien worden als een uiting van burgerlijke
trots, (foto Gem. Archief Arnhem)
menschen die ze kan opnemen, ondanks
haar klein en zielloos aspect'.9 Voorwaar
geen malse kritiek, doch zouden we de re
denen hiervoor niet eerder in de persoon van
Van Eeden moeten zoeken dan in het ge
bouw, al ging er onlangs ook een stem op
om bij de renovatie de 'slappe kleuren' en
tegelijk dan ook maar 'die versteende blij
ken van chauvinisme in de vorm van naam-
vignetten van geheel vergeten vaderlandse
toondichters'10 aan te pakken. En dat terwijl
deze laatste nu juist zo kenmerkend het ne
gentiende eeuwse milieu schilderen, waar
uit het Concertgebouw voortgekomen is.
Om het interieur in stijl het beste te laten
aansluiten bij het exterieur lijkt de weg, die
men in 1976 voorzichtig is ingeslagen met
het restaureren van de oude kleuren in de
Spiegelzaal wel het meest verkieslijk. Een
deskundig onderzoek naar de polychromie
van Ed. Cuypers in de Grote Zaal zou dan
de mogelijkheden van het terugbrengen van
de typisch negentiende-eeuwse, veel zwaar
dere oorspronkelijke kleuren, compleet met
de in 1970 weggepoetste schabloon-versie-
ringen in de nissen en de al eerder verdwe
nen decoratie van de zwikken met muziek
instrumenten, moeten bestuderen. Een der
gelijk onderzoek zou dan ook de Kleine
Zaal en de overige ruimten moeten om
vatten.
Een betrouwbaar en nauwgezet gerestau
reerd interieur zal een meerwaarde toevoe
gen aan het Concertgebouw als nationaal
monument van negentiende-eeuwse mu-
ziekbeleving en tevens in overeenstemming
zijn met het enorme bedrag van gelden, dat
in Nederland en daarbuiten is ingezameld.
Zo kan dan tenminste aan het interieur wor
den goedgemaakt, wat voor het exterieur
langzamerhand onvermijdelijk geacht moet
worden.
ARNHEM, MUSIS SACRUM
Al mist de Arnhemse concertzaal in Musis
Sacrum de architecturale grootsheid van die
in Amsterdam en Nijmegen en staat ook
haar acoustiek en de uitstraling van het exte
rieur bij de twee genoemde ten achter, toch
zet Musis Sacrum zijn beide concurrenten in
de schaduw, als het gaat om de ouderdom
van zijn traditie. Immers al in 1847 kon de
stad Arnhem, die als een der eerste steden
van West-Europa reeds in 1591 een Collegi
um Musicum kende, beschikken over een
concertzaal. Deze was in de bijzonder korte
tijd van slechts negen weken naar ontwerp
van architect H. Fromberg gebouwd om de
600 leden van de zogenaamde Liedertafels
te ontvangen, die in verband met het Derde
Nederrijnsch-Nederlandsche Zangersfeest
naar de stad zouden komen. Het gepleister
de rechthoekige gebouw met halfrond ge
sloten venster- en deuropeningen onder een
licht hellend zinken dak moest door de korte
bouwtijd iedere ornamentiek ontberen,
maar daarvoor kreeg het, na verloop van
tijd, een welluidende Latijnse naam: Musis
Sacrum, 'aan de Muzen gewijd'. Het is ech
ter de vraag of men hier van een volwaardi
ge concertzaal moet spreken en niet eerder
van een soort evenementenhal, aangezien
de zaal in korte tijd ook voor andere doel
einden geschikt gemaakt kon worden. Zo
gebruikten de in Arnhem gelegerde Gele
Rijders de zaal bijvoorbeeld als manege en
werd er in 1852 een Tentoonstelling van
Voortbrengselen der Nationale Nijverheid
gehouden, die maar liefst 70.00 bezoekers
trok en bij welke gelegenheid het gebouw
een uitbreiding in monumentale Water
staatsstijl kreeg. Dat de zaal van Fromberg
als concertzaal niet voldeed, blijkt uit de
ombouw van de uitbreiding tot een ellips
vormige concertzaal in het jaar 1866. Ken
nelijk was men te rade gegaan bij de destijds
enige acoustisch goed functionerende con
certruimte in Nederland, de eveneens ovale
zaal in het gebouw Felix Meritis in Am
sterdam.
Echter ook toen al bestond er een discrepan
tie tussen wat de architect voor ogen stond
en wat hem uiteindelijk door opdrachtge
vers en politici toegestaan werd. Zo schrijft
de Arnhemse Courant in dat jaar: 'Jammer
dat het plan van onzen bekwamen architect
niet geheel is doorgegaan, en wij nu bij een
zoo nette zaal een doelmatige stem-, recep
tie- en koffijkamer missen'." De minimale
opzet en de slecht functionerende luchtver
versing, waardoor de condens bij volle zaal
van het plafond drupte, waren er de oorzaak
van, dat deze zogenaamde Nieuwe Zaal in
aiasfi* Ssê-
€4MVC4>xXrTU.'U*£'.
