r-
1.
MiM»!
220
•«Mi
-t
^Ue.
Riviergezicht op Oudewater met op de achtergrond de spits van de R.K. kerk, daarvoor de Grote of St. Michaelskerk en de scheepswerf de 'Hollandse IJssel'.
Oost-Azië. In 1981 werd de fabriek geslo
ten, mede vanwege de verminderde toevoer
van deze tropische grondstof. Van het ge
bouw is nog een deel aanwezig, dat echter
bouwkundig weinig interessant is.
Pal naast het voormalige Brinkers ligt de
graanmalerij van Six, en daarnaast het fa
brieksterrein van de scheepswerf De Hol-
landsche IJssel: met de insteekhavens,
scheepshellingen, bedrijfswoningen en 'ei
gen weg', een zeer interessant fabriekscom
plex op de al eind 19de eeuw geslechte
Westerwal. De scheepswerf dateert uit
1872, maar de gebouwen zijn grotendeels
aangepast en verbouwd. Van de oorspron
kelijke bebouwing resteert alleen nog een
houten loods. Verder is nog in gave staat het
voormalige generatorgebouw (nu tekenka
mer/kantoor) uit 1910. Het bedrijf is mo
menteel gespecialiseerd in de produktie van
baggerwerktuigen en zandzuigers.
Op het bedrijfsterrein ligt ook de Oudewa-
terse Stoomwasserij De Jongh, gesticht in
1885; eind 1981 is dit bedrijf, fraai gelegen
aan de Blekersgracht(l) opgeheven. Hoewel
het momenteel een bedrijfsfunktie heeft, is
het behoud van het wasserijgebouw op lan
gere termijn allerminst verzekerd.
Verder staan in Oudewater nog diverse oude
kaaspakhuizen, sommige uit de 17de of
18de eeuw, onder andere aan de Donkere
Gaard en de IJsselkade. Een voormalige
zuivelfabriek, later trappenfabriek, en de uit
1868 daterende gemeentelijke gasfabriek
moesten enkele jaren geleden - met een
hoop giftige grond - het veld ruimen voor
woningbouw in het kader van het plan-Gas-
plein. Alleen de direkteurswoning van de
gasfabriek bleef behouden. Vermeldens
waard in Oudewater zijn tenslotte enkele
oude stadsboerderijen, onder andere aan
Leeuweringerstraat en Kromme Haven. In
het buitengebied liggen voorts twee 19de
eeuwse gemaalgebouwen aan de Benschop
per Boezem; als deze gebouwen binnenkort
hun waterstaatkundige funktie verliezen in
het kader van de ruilverkaveling Lopikerw-
aard, kunnen ze wellicht een nieuwe woon-
funktie krijgen.
GEEN BELEID
Met dit overzicht is aangegeven, dat Oude
water nog beschikt over tal van restanten
van een (pre-)industrieel verleden. Van een
duidelijk beleid, gericht op bescherming en
behoud van deze restanten, is echter nog
geen sprake. Aan zo'n beleid ontbreekt
vooralsnog de noodzakelijke onderbou
wing: een inventarisatie van de jongere
bouwkunst waarbij men zich niet beperkt tot
de officieel erkende grote en woonhuismo
numenten in het beschermde stadsgezicht.
Op basis van een inventarisatie, die ook de
19de-eeuwse boerderijen in het buitenge
bied zou moeten omvatten en mogelijke
hergebruiks-functies van de diverse panden
zou moeten aangeven, zou de gemeente
kunnen anticiperen op mogelijke wijzigin
gen in het gebruik. Indien deze wijzigingen
zich thans voordoen, wordt nog (te) veel
overgelaten aan het toevallig voorhanden
zijnde particuliere initiatief.
De belangrijkste objecten voor een gemeen
telijke lijst van bedrijfsmonumenten zijn: de
oude touwbaan en enkele andere onderdelen
van de touwfabriek Van der Lee, de twee
baanschuren, enkele gebouwen op het be
drijfsterrein van de Hollandsche IJssel, en
de kaaspakhuizen. Wanneer behoud in situ
niét mogelijk is, moet gestreefd worden
naar behoud van waardevolle onderdelen,
zoals gevelstenen. Zo zijn gevelstenen van
o.m. gasfabriek en maquettes van olieslage
rij en gasfabriek bewaard gebleven. Op zijn
minst zou het verrichten van een dergelijke
documentatie op zijn plaats zijn. Daarbij
dienen ook de ervaringen van getuigen -
werknemers over de vroegere produktiepro-
cessen en ook de sociale omstandigheden -
te worden vastgelegd. Steeds meer wordt
deze 'oral history' beschouwd als een be
langrijke informatiebron voor de historicus.
Hoe dan ook, de kennis van eeuwenoude
produktieprocessen in dit historische lJssel-
stadje mag niet verloren gaan voor het na
geslacht.
Foto's J. F. Saltet
Drs. B.R. Feis is wethouder van cultuur, wel
zijnszaken en subsidiebeleid van Oudewater.
