210
In 1977 heeft men Herman de Man herdacht
met een beeldengroep van de bekende
beeldhouwster Ineke van Dijk, voorstellend
een boerenfamilie zittend op een bank, ge
plaatst voor de Heksen waag.
HEKSENWAAG
Historisch gezien is Oudewater bekend uit
1575 toen het door de Spaanse troepen werd
uitgemoord. Maar vooral dankt het zijn
faam aan de rol die het gespeeld heeft in de
heksenprocessen. De vroegere stadswaag,
nu heksen waag genoemd, legt daar nog ge
tuigenis van af. Door het bijgeloof dat men
sen behekst konden zijn en als zodanig een
gevaar betekenden voor de gemeenschap,
vonden in Europa in de 16de eeuw bijna een
miljoen mensen de dood op de brandstapel.
Eén van de proeven, waaraan verdachten
van hekserij werden onderworpen, was de
zgn. 'weegproef'. Een 'heks' moest immers
licht zijn om op een bezemsteel door het
zwerk te kunnen vliegen. Omdat in Oude
water - in tegenstelling tot veel andere ste
den - altijd eerlijk werd gewogen, kreeg de
stad in 1545 van keizer Karei V het privile
ge om certificaten uit te schrijven, waarop
het gewicht in ponden stond vermeld. Dit
'certificaet van weginghe' gold als een vrij
brief. Uit heel Europa kwamen daarna van
hekserij verdachte personen naar de Oude-
waterse Heksenwaag om het felbegeerde
papier te bemachtigen, na weging op de
oude schaal uit 1482. Met zekerheid heeft
men kunnen vaststellen dat in 1754 voor het
laatst een van hekserij verdachte man en
vrouw gewogen zijn. Ook heden ten dage
kan men nog eerlijk worden gewogen door
de in historisch kostuum gestoken waag-
meester, teneinde het certificaat te kunnen
verkrijgen.
Het Waaggebouw dateert uit 1595. In 1938
is het grondig gerestaureerd onder leiding
van de gemeentearchitect, de heer J.C. Ho-
Roode Zand 32, 'Zeventiende-eeuwse' woning uit
1932. Foto.). F.Saltet
gendoorn. Het gebouw wordt beheerd door
de Stichting Heksenwaag. De Heksenwaag
vormt al sinds jaar en dag de voornaamste
toeristische trekpleister van Oudewater en
wordt per jaar door ca. 40 a 50.000 toeristen
bezocht. Het gemeentebestuur draagt hier
aan bij door van de Stichting Heksenwaag
een symbolische huur te vragen; het onder
houd van het pand geschiedt ten laste van de
gemeente.
MONUMENTENBELEID
Een plaatselijke particuliere vereniging voor
Stadsgezicht vanaf de Markt,
Foto: Jan van Klaveren
monumentenbehoud kent Oudewater niet.
De vereniging Hendrick de Keyser heeft
hier slechts één pand, Kapellestraat 5.
Voor 1950 was de Weeskamer van het
Weesbestuur der Hervormde Gemeente
nogal actief op dit gebied. Een merkwaardig
voorbeeld daarvan is het huis Rode Zand
32, dat in 1932 geheel in oude stijl gebouwd
werd. Na de oorlog heeft Monumentenzorg
gedacht dat het werkelijk een 17de-eeuws
pand betrof en het in bescherming geno
men. Over het restauratiebeleid van de ge
meente schrijft Mevr. M. Rutten-Visser,
wethouder van Ruimtelijke Ordening,
Volkshuisvesting en Stadsvernieuwing in
haar artikel over woonmonumenten.
De belangrijkste beeldbepalende monumen
ten komen in dit nummer aan de orde; De
heer P.G. Knol, chef Algemene Zaken ter
gemeentesecretarie, behandelt het stadhuis
en de restauratie daarvan. Onze redacteur,
de heer J.F. Saltet, geeft een beschrijving
van de St. Michaelskerk en gaat vooral in
op de iconografische aspecten. Ook namen
we een verhandeling op over Oudewaters
oudste monument, van de restauratiearchi
tect W. Annema, de kapel van het Ursula
convent uit 1415, dat in 1985 na restauratie
in gebruik is genomen als politiebureau.
Traditioneel krijgen in Nederland de grote
monumenten - kerken, stadhuizen, monu
mentale woonhuispanden - nog veel aan
dacht, maar de laatste jaren groeit ook de
belangstelling voor de objecten van jongere
bouwkunst, onder meer de monumenten
van bedrijf en techniek. Vandaar dat we ook
een bijdrage opnemen van de Oudewaterse
wethouder van Cultuur, Welzijnszaken en
Subsidiebeleid, drs. B.R. Feis, over de zo
genaamde bedrijfsmonumenten in Oudewa
ter, met name in relatie tot de eeuwenoude
touwindustrie.
Over de manier waarop het stadje als totaal
monument beheerd zou moeten worden zegt
gemeenteambtenaar P.G. Knol: 'Ik zou niet
