's-HERTOGENBOSCH
CONGRESCENTRUM
134
trekken de aandacht als een belangrijke ge
meentelijke prestatie.
Dat alles neemt niet weg dat de toekomst
van het eigen karakter van de Noord-Bra
bantse hoofdstad nog niet zeker is. De be
zuinigingen zijn overal merkbaar, bij de ge
meenten nog scherper dan bij het rijk, even
als het inzakken van de particuliere restau
ratie-activiteit in de laatste jaren.
DE LEGE KERKEN
Een van de moeilijkste problemen van de
monumentenzorg is het behoud van waarde
volle kerken en kerkelijke gebouwen die
hun functie verliezen. In de Monumenten
wet van 1961 hebben kerkelijke monumen
ten nog een uitzonderingspositie; de minis
ter mag voor deze categorie geen beslissin
gen nemen dan na overleg met de eigenaar;
kerkelijke gemeente, parochie of kerkelijke
instelling. Toen werd deze functie nog als
een zo levenskrachtige beschouwd dat het
monumentenbelang zo nodig moest wijken
voor de belangen van de eredienst. Sinds
dien heeft zich op dit gebied een omwente
ling voltrokken die gedurende tien eeuwen
Europese geschiedenis ondenkbaar was.
Het is niet meer, zoals vroeger, de ene inter
pretatie van het Evangelie die de plaats in
nam, of probeerde in te nemen, van een
andere; het is het in toenemende mate weg
ebben van de betrokkenheid bij het kerkelijk
leven in al zijn verschijningsvormen. Nie
mand weet of, en zo ja, wanneer en hoe
daarin een kentering zal komen. Nu is het
gevolg in ieder geval dat overal in ons land
de ene kerk na de andere wordt gesloten en
een leegstaand gebouw dat niet meer wordt
onderhouden, staat te wachten op de sloper.
Dat is dan niet meer een zaak van de eige
naar die de grond soms voor een goede prijs
kan verkopen, maar een zaak van algemeen
belang, want het gaat om gebouwen die een
belangrijke plaats in het stads- of dorps
beeld innemen, die vaak een grote architec
tuurhistorische waarde hebben en een emo
tionele betekenis voor de omwonenden. Dat
's-Hertogenbosch, behalve zijn beroemde
kathedraal, als diocesaan centrum heel wat
kerkelijke gebouwen telt ligt voor de hand;
de vraag naar een passende nieuwe functie
voor leegstaande kerken is echter overal aan
de orde. Wat men het eerst probeert is een
gebruik als concertzaal. Dat sluit het meest
aan bij de oorspronkelijke functie, zeker als
er een goed orgel aanwezig is. Er zijn ker
ken ingericht als museum, als tentoonstel
lingszaal, als multi-functionele ruimte en
wat niet al. Wil zoiets redelijk functioneren
dan moeten er ingrijpende voorzieningen
worden getroffen voor verwarming, garde
robes en toiletten. De exploitatiekosten
worden hoog, de gebruiksmogelijkheden
blijven beperkt.
DE ST. JOSEPHKERK
In 1982 kwam op verzoek van het gemeen
tebestuur van 's-Hertogenbosch een werk
groep bijeen die, behalve ambtelijke des
kundigen, vertegenwoordigers bevatte van
De St. Jozefkerk in verval.
verschillende in de historische binnenstad
geïnteresseerde verenigingen. De opdracht
luidde het vinden van een passende en ook
financieel verantwoorde alternatieve be
stemming voor de St. Josephkerk, waarbij
ook het aangrenzende kloostergebouw en de
ruime tuin in de overwegingen konden wor
den betrokken. De kerk was toen in gebruik
als opslagruimte van tweedehands goede
ren, het v.m. klooster van de paters Re
demptoristen was gekraakt.
Het kerkgebouw dateert uit de jaren 1857-
1859, het is een goed voorbeeld van de
vroege neo-gotiek toen men de architectoni
sche detaillering van het interieur nog in
stucwerk uitvoerde. De kerkinventaris was
verwijderd, de later aangebrachte decoraties
waren door lekkage zwaar beschadigd, de
hoge imposante ruimte bood een triest beeld
van verwaarlozing. Toch waren alle leden
Alternatieve bestemming voor de St. Jozefkerk
waar deze zomer het Restauratie ambachten
centrum is gevestigd.
Foto's van Jan Verhoeff, Den Bosch.
van de werkgroep van mening dat vervan
ging van het complex door een modem
woon- of bedrijfsgebouw een onaanvaard
bare verarming van de stad zou betekenen.
De werkgroep heeft het zich niet gemakke
lijk gemaakt. De meest uiteenlopende mo
gelijkheden zijn onderzocht, waarbij de
ambtelijke leden uitvoerig informaties in
wonnen bij in aanmerking komende instel
lingen en organisaties.
Telkens liep het spoor dood. Bovendien
werd in de besprekingen gewezen op de
situatie dat de St. Josephkerk geen op zich
zelf staand geval vormt. Het zou een 'afval
race' kunnen worden wanneer voor dit ene
kerkgebouw een functie gevonden wordt die
misschien beter zou passen in een andere
ruimte, waar hetzelfde probleem aan de or
de is of binnenkort komt. Het gaat daarbij
niet uitsluitend om kerkelijke eigendom
men. Terwijl de werkgroep bezig was, had
den de gemeentediensten een 'nota markan
te gebouwen' opgesteld die 61 objecten be
vat, waarvan er 29 in overheidsbezit zijn en
32 in het bezit van kerkelijke of andere
instellingen en particulieren. Van die 61
panden zijn in 25 gevallen binnen 5 jaar
functiewijzigingen te verwachten.
Congressen, studiedagen of 'seminars' heb
ben een nog steeds toenemende betekenis in
de huidige samenleving. Daarvoor bestaan
moderne congresgebouwen met zalen voor
pleno- en voor sectievergaderingen, ge
luidsinstallaties en vertaaldiensten. Belang
rijker dan de officiële bijeenkomsten zijn
echter de informele contacten tussen be
roepsgenoten, en daarvoor zijn de 'aircondi
tioned' congresgebouwen allerminst bevor
derlijk. Hardop denkend over de mogelijk
heid van congressen in de St. Josephkerk
kwam de werkgroep tot de bevinding dat er
geen aantrekkelijker 'wandelgangen' denk
baar zijn dan de sfeervolle straatjes van de
binnenstad met hun vele cafe's en restau
rants. Wanneer men de binnenstad met haar
dichtbijelkaar gelegen markante gebouwen
als geheel beschouwt, en het mogelijk zou
zijn in die gebouwen de nodige technische
accommodaties aan te brengen, dan kan
's-Hertogenbosch als congrescentrum iets
heel bijzonders bieden.
Het is onvermijdelijk dat een dergelijke ge
dachte vragen en bezwaren uitlokt. Wordt
de nu beschikbare ruimte voor congressen
en soortgelijke bijeenkomsten wel volledig
gebruikt? Is hQt nodig om daar nieuwe voor
zieningen aan toe te voegen? Hoe is een
gecoördineerd beheer denkbaar van gebou
wen die aan verschillende eigenaren toebe
horen? Heeft de stad voldoende moderne
hotelkamers en zo niet, wie financiert daar
van de exploitatie wanneer er geen congres
sen zijn?
Zou de bedoelde nieuwe functie geen scha
delijke invloed hebben op de huidige functie
voor recreatie en toerisme? Er zijn altijd
argumenten te over om een moeilijke opga
ve uit de weg te gaan.
