Waarom nieuw
materiaal als authen
tiek beschikbaar is?
Heemschut
restauratie
werkkampen voor
vrijwilligers
100
RESTAURATEURS VAAK VEEL TE GEMAKZUCHTIG
Duizenden kilo's waardevolle oude bouwmaterialen, een halve eeuw geleden tot vele
eeuwen daarvóór vervaardigd, komen dagelijks op de schroothoop terecht om te worden
vernietigd. Authentiek materiaal, dat alleen al om oudheidkundige en kunsthistorische
redenen onvervangbaar is. Nog altijd worden er, gelukkig bijna dagelijks, restauraties van
historisch waardevolle panden aanbesteed. Restauraties die echter heel vaak domweg
worden uitgevoerd met ordinaire nieuwbakken stenen. En dat terwijl bijna altijd authentiek
bouwmateriaal wel degelijk voorhanden is.
mentaal smeedijzeren hekwerk en bekroond
door een gedrapeerde urn, symbool van ver
gankelijkheid en dood. Ook andere traditio
nele motieven van vergankelijkheid en
dood, eeuwigheid en leven zijn aanwezig,
zoals in de decoratie van een lauwerkrans,
een vlinder, bloemen, een omgekeerde
brandende fakkel, een klaproos of papaver
en eikenbladeren. Ook het interieur is voor
zien van decoratie met laurierkransen en
guirlandes op tegels. In de kelder bevindt
zich een marmeren borstbeeld van Amalia
Salamonski, in 1892 aangeboden door
vrienden en vereerders en uitgevoerd door
de beeldhouwer Henri J. Texeira de Mattos
(1856-1908).
Per 1 januari 1974 werd afstand gedaan van
de grafruimte, waarmee de onderhouds
plicht voor de familie kwam te vervallen.
De gemeente Amstelveen, formeel eigena
res van de begraafplaats, werd vervolgens
verantwoordelijk voor de verdere gang van
zaken.
In 1984 wordt het familiegraf de status van
- een terecht door de Monumentenraad ver
dedigd standpunt - een beschermd monu
ment helaas onthouden door een beslissing
van de Raad van State op verzoek van de
gemeente Amstelveen. Gesteld kan worden
dat de door de gemeente ingeschatte finan
ciële consequenties van een noodzakelijke
restauratie bij deze beslissing de doorslag
hebben gegeven. Het graf dreigt elk mo
ment te worden ontruimd en te worden afge
broken.
Bescherming van monumenten op begraaf
plaatsen is in principe even legitiem als de
zorg voor monumenten elders, mits het mo
nument beantwoordt aan de door de Monu
mentenwet gestelde voorwaarden. Plaatsing
van onroerende goederen op een lijst van
beschermde monumenten brengt uiteraard
de nodige afweging van belangen en priori
teiten met zich mee. Volgens betrouwbare
informatie is een verantwoorde restauratie
van het graf van Oscar Carré voor eenderde
van de door de gemeente aangegeven kosten
uit te voeren. Hopelijk is het alsnog moge
lijk wegen te vinden die zullen leiden tot
herstel en behoud van het familiegraf.
Voor inlichtingen en suggesties: mevr.
drs. C. M. A. Dalderup, Pr. Irenelaan 8,
1182 BJ Amstelveen, 020-470196.
Er kunnen nog enige vrijwilligers wor
den geplaatst in de kampen te Hilver
sum, Wageningen en Zevenaar (juli en
aug.). Inlichtingen bij Heemschut: tel.
020-22 52 92
Marden Mol, handelaar in oude bouwmate
rialen in het Noordhollandse Schoorl, wordt
niet moe dit droeve verhaal bijna wekelijks
te vertellen. Bij de Rijksdienst voor Monu
mentenzorg, de gemeente Amsterdam, op
studiedagen van monurhentenbeschermers,
vergaderingen van monumentenorga
nisaties. Waar hij ook maar autoriteiten op
dit gebied denkt te kunnen ontmoeten, pro
beert hij duidelijk te maken hoe volstrekt
onnodig waardevol materiaal wordt vernie
tigd terwijl het toch echt anders kan. Hij
probeert duidelijk te maken, datje niet ein
deloos door kunt gaan met klei te winnen
voor het bakken van steen, omdat ook deze
grondstof schaars wordt, en voegt daaraan
toe, dat het bakken van stenen veel energie
en geld kost. Hij eindigt met een pleidooi
voor hergebruik van oude bouwmaterialen
en het scheppen van de organisatorische
mogelijkheden daarvoor.
We ontmoeten Martien op één van zijn twee
opslagplaatsen van oud bouwmateriaal aan
de Rijksweg te Schoorldam.
Naast een klein kantoortje liggen de partijen
stenen hoog opgetast. Stapels afgebikte
kloostermoppen in diverse formaten; een
grote voorraad geelkleurige IJsselsteentjes,
bakstenen van het Vecht-, Maas- of Waalty
pe. Vaak eeuwen oud. Lange rijen plavui
zen van alle mogelijke soorten. Tegels van
de pieren van Scheveningen. Kinderhoofd
jes, die tot diep in de jaren vijftig automobi
listen razend konden maken, maar nu weer
in trek zijn als sierbestrating.
PUI VAN SUISSE
Vlak voor m'n voeten staat de heuse voor
pui van het voormalige hotel Suisse aan de
Amsterdamse Kalverstraat. Van origineel
zandsteen. Bijna val ik over de grote in
steen uitgehouwen uil van het vroegere
Handelsbladgebouw in Amsterdam. Het
lijkt wel of ik tussen de decors van een
ouderwetse amerikaanse spektakelfilm ben
terecht gekomen. Met het enige verschil,
dat het daar om kartonnen materiaal ging en
hier om echt.
Martien en met hem een aantal andere han
delaars in oude bouwmaterialen kopen, zo
dra ze lucht krijgen van niet te voorkomen
sloop van een interessant oud pand, het ou
de materiaal op, bikken vervolgens de ste
nen of andere waardevolle voorwerpen af en
slaan ze op. 'Het grote probleem is echter,
dat, wanneer je iets opkoopt je nooit weet of
en zo ja wanneer dat materiaal een nieuwe
bestemming kan krijgen. Op die manier
koop ik partijen op, die jaren blijven opge
slagen liggen en niets opbrengen. Eigenlijk
zou ik ze overdekt moeten opslaan, want het
materiaal verweert of rot weg, maar omdat
de onzekerheid al zo groot is kan ik me zo'n
simpele investering al niet veroorloven'.
Martien kan deze hobby, want zo mag je het
haast wel noemen, alleen maar volhouden
omdat hij gelukkig ook nog andere, wèl
rendabele activiteiten in de steen- en hout
handel heeft. Toch is het volgens hem abso
luut niet nodig om het hergebruik van oude
materialen in de hobbyistische sfeer te blij
ven doen. Het kan anders, als de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg maar wil mee
werken.
PLAN
Vervolgens ontvouwt Martien zijn plan. Het
Rijk of bijvoorbeeld de gemeente Amster
dam moet een centraal gelegen opslagter
rein ter beschikking stellen van minstens 20
ha., met uitgroeimogelijkheden. Via de
sloopvergunning moeten slopers van oude
gebouwen verplicht worden alle opnieuw
bruikbare materiaal zoals stenen, hout en
ijzer tegen een vergoeding over te doen aan
een op te richten stichting, en het te depone
ren op dit terrein. De stichting verzorgt ver
der het bikken, sorteren en opslaan van het
materiaal, registreert het in een databank en
zorgt samen met Monumentenzorg voor zo
veel mogelijk juist hergebruik. Monumen
tenzorg moet een deugdelijk registratiesys
teem opbouwen van panden, die gesloopt
moeten worden en gebouwen, waarvoor
restauratieplannen bestaan. 'Zo'n systeem
is er min of meer al, maar het werkt slecht'
vertelt Martien.
Wordt er nu een restauratie aanbesteed dan
komt in het bestek te staan, dat de aannemer
zich voor het bouwmateriaal moet wenden
tot de stichting vóórdat hij nodeloos tot aan
schaf van nieuwe stenen besluit. Monumen-
