Scottish
Georgian Society
105
VOORDRACHT VAN COLIN MC
De Scottish Georgian Society werd, zoals
zovele verenigingen op dit gebied, opge
richt in een crisis-situatie. Zevenentwintig
jaar geleden toen de lucht gonsde van plan
nen voor stadsvernieuwing, maakte de Uni
versiteit van Edinburgh een ontwerp voor
een nieuwe grote campus aan de zuidzijde
van de binnenstad. Omdat dit ontwerp de
sloop van een groot gedeelte van in goede
staat verkerende 'Georgian' huizen en flats
met zich medebracht, verenigde een aantal
personen zich onder de naam van Edinburgh
Georgian Society om hiertegen verzet aan te
tekenen. Helaas slechts met gedeeltelijk
succes. In 1960 werd de naam in 'Scottish
Georgian Society' veranderd, zodat kon
worden opgekomen voor gebouwen uit de
'Georgian' periode (1714 tot 1830) ver
spreid over geheel Schotland.
Volgens de huidige statuten kan men zich
nu toeleggen op studie en bescherming van
de Schotse architectuur uit alle perioden.
Binnen Schotland zijn hiertoe zes commis
sies aan het werk, die gecoördineerd wor
den door een kleine staf in een kantoor in
Edinburgh, ter beschikking gesteld door een
bevriende architect met de ruggesteun van
ca. 900 enthousiaste leden. Het Schotse sys
teem voor de bescherming van historische
bebouwing is grotendeels hetzelfde als in
Engeland, maar hier heeft het Scottish De-
velopment Department meer verantwoorde
lijkheid voor beschermingszaken.
Het begon allemaal aan het einde van de
19de eeuw toen de regering de zorg voor
oude monumenten zoals ruïnes van kastelen
en abdijen op zich nam.
In het begin van 1947 maakte de regering
een lijst op van alle belangrijke gebouwen
naar soort en datum. Twintig jaar later werd
de Civic Amenities Act aangenomen, die de
locale autoriteiten in staat stelde bescherm
de gebieden aan te wijzen.
Tenslotte kwam in 1972 een nieuwe Plan
ning Act tot stand die eist dat iedereen die
wenst te slopen of veranderingen aan te
brengen in het karakter van een geregi
streerd gebouw of van een beschermd stads
deel, zulks niet kan doen zonder een ver
gunning van de locale autoriteiten. Beschei
den restauratie-subsidies, te verlenen door
de Minister van Binnenlandse Zaken daar
toe geadviseerd door de Monumentenraad,
zijn beschikbaar. Indien een gebouw niet
van hoge kwaliteit is of gesitueerd in een
bijzonder gebied, dient een aanvraag inge
diend te worden bij de desbetreffende plaat
selijke autoriteiten, die al dan niet te hulp
komen.
Eigenaars van geregistreerde gebouwen
WILLIAM TIJDENS EUROPA NOSTRA
CONGRES IN EDINBURGH IN 1984
hebben niet automatisch recht op subsidie.
Echter de gebouwen worden nauwlettend
beschermd door een soort negatieve contro
le, omdat voor alle bouw-activiteiten een
vergunning vereist is. Dit is geen perfect
systeem, want het is er meer op gericht
slechte ontwikkelingen tegen te gaan, dan
goede te stimuleren! Maar het geeft het
geïnteresseerde publiek een kans commen
taar te leveren op voorstellen die geregi
streerde gebouwen betreffen - in feite op
alle voorstellen die een bouwvergunning
vereisen - vóórdat de plaatselijke autoritei
ten een beslissing nemen.
Commentaar moet worden geleverd binnen
een periode van drie weken - en ofschoon
een aantal andere instellingen op dit gebied
goed werk doen is de Scottish Georgian
Society de enige vereniging in Schotland en
zelfs in Engeland en Wales, die probeert
alle voorstellen betreffende geregistreerde
gebouwen in het gehele land te onderzoe
ken. Dat komt neer op commentaar leveren
op ca. 3.000 voorstellen per jaar. Indien een
aanvraag wordt geweigerd, en de aanvrager
vervolgens in beroep gaat tegen de weige
ring en de Minister een openbaar onderzoek
instelt om de zaak op te lossen, kan de
S.G.S. naar de zitting gaan om zijn stand
punt kenbaar te maken resp. dit schriftelijk
overhandigen. In een groot aantal gevallen
heeft de S.G.S. succes gehad. De aanvra
gen kunnen worden bekeken omdat de
S.G.S. enige jaren geleden bewerkstelligde
dat de aanvragen moeten worden gepubli
ceerd in de 'Edinburgh Gazette'.
De S.G.S. is onderverdeeld in afdelingen
die over commissies beschikken, waarvan
de leden de aanvragen persoonlijk inspecte
ren en daarover verslag uitbrengen in de
commissie, waarna in een brief aan de over
heid de mening van de commissie wordt
vastgelegd. Hiervoor ontvangt de S.G.S.
een kleine subsidie van de regering.
De leden van deze commissies zijn over het
algemeen architecten die waardering heb
ben voor oude en jonge architectuur. Men is
van mening dat in vele gevallen vakkundige
vervanging van missende onderdelen van
gebouwen gewenst is om er weer een geheel
van te maken en men is er bijzonder ver
heugd over dat de oude ambachten zoals
voeg- en metselwerk, houtsnij- en pleister
werk, langzamerhand weer een opleving
vertonen. In het algemeen is men tegen de
methode om oude gebouwen als het ware te
'balsemen', d.w.z. de gehele interne struc
tuur te verwijderen, zodat er een nieuw ge
bouw in een oude 'huid' ontstaat. En men is
uitermate voorzichtig met chemische opera
ties, zoals het 'schoonmaken van stenen' en
terughoudend t.a.v. de vervanging van tra
ditionele materialen.
De S.G.S. zet zich zeer in voor het bewaren
van b.v. torenspitsen, de ijzeren bekroning
van Victoriaanse daken en stijlzuivere win
kelpuien. Een punt van discussie is of het
beter is in een Georgian gevel de grote rui
ten van Victoriaans glas te behouden die
misschien een honderd jaar geleden werden
geplaatst, of terug te keren tot het oude
Georgian raampatroon met kleine ruiten in
modern glas? Er is geen afdoende antwoord
op deze vraag en men zal over dit soort
zaken blijven discussiëren!
Andere activiteiten van de S.G.S. zijn het
vervaardigen van speciale verslagen en stu
dies over conservering.
Voorbeelden: het 'House of Gray' in de
buurt van Dundee is een charmant half ver
waarloosd gebouw uit het begin van de 18de
eeuw, een combinatie van een bouwsel in
Palladio-stijl met een centraal fronton en
alles wat er bijhoort, en oude Schotse trap-
torens met puntdaken. 20 jaar geleden werd
door de S.G.S. opdracht gegeven tot een
onderzoek. Het huis is nu verkocht en wordt
geleidelijk aan weer tot leven gebracht.
- Perth bezit een schitterend gebouw van
een waterleidingbedrijf, daterend uit 1832
met een klassieke smeedijzeren 'rotunda' en
een schoorsteen die op een Trajaanse zuil
lijkt. Tezamen met de Perth Civic Trust is
geld verstrekt voor het doen vervaardigen
van een studie, die het bouwwerk voor
sloop heeft behoed. Het werd veranderd in
een toeristen-informatiecentrum (een uitste
kend gebruik daar het een opvallend object
in het landschap is) en het kreeg een monu-
mentenprijs.
- In Dundee stond men op het punt een
prachtige Victoriaanse kerk de St. Salvador,
van de beroemde architect Bodley - in mo
derne kleuren te gaan schilderen. De kerke
lijke gemeente was aanvankelijk niet erg
gelukkig met de interventie van de S.G.S.,
maar binnen 6 maanden kreeg deze de su
pervisie over de totale restauratie van het
originele decoratieschema!
Ook binnen zijn eigen gelederen is de
S.G.S. zeer actief.
Er worden lezingen en excursies georgani
seerd. De Strathclyde groep organiseerde
b.v. een excursie te water naar het eiland
'Bute' met deskundige rondleiding en voor
lichting over de specifieke problemen op dit
mooie eiland.
Verleden jaar vertrok een busvol leden naar
het Noord-Oosten van Schotland om een
grote verscheidenheid aan gebouwen en
plaatsen te bezichtigen en kennis te maken
met leden van de Highland groep. Voor de
deelnemers was het een bijzondere ervaring
zo'n vier eeuwen Schotse architectuur in het
vredige zonovergoten landschap van Easter
Ross te zien, waarvan bijna niets wordt ver
meld in de geschiedenisboeken, maar die
wel bekend is bij de architecten en de histo
rici van de Scottish Georgian Society.
