De groene reeks
80
DOOR ULBE MEHRTENS EN HEIMERICK TROMP*'
Sinds 1980 geeft de Rijksdienst voor de Mo
numentenzorg onder de titel Bijdragen tot
het bronnenonderzoek naar de ontwikkeling
van Nederlandse historische tuinen, parken
en buitenplaatsen een reeks publicaties uit.
Ook wel bekend onder de naam van 'de
Groene Reeks'. Het onderzoek dat aan deze
publicaties ten grondslag ligt, heeft haar
plaats in de werkzaamheden die de Rijks
dienst voor de Monumentenzorg voor de be
scherming van een aantal parken, tuinen en
buitenplaatsen (zowel in particulier als in
openbaar bezit) in Nederland ingevolge van
de Monumentenwet, verricht.
Het gaat hierbij om het behoud van de cul
tuurhistorische aanleg. Door dit praktische
uitgangspunt beperkt het onderzoeksterrein
zich tot de parken, tuinen en buitenplaatsen,
die, gezien de kwaliteit en conditie van hun
aanleg, voor bescherming in aanmerking
kunnen komen. Naar parken, tuinen en bui
tenplaatsen, die, ondanks hun interessante
geschiedenis, bijna geheel verdwenen zijn,
of waarvan de aanleg zodanig is aangetast,
dat een eventuele bescherming niet realis
tisch zou zijn, wordt geen onderzoek
gedaan.
Ondanks deze begrenzing van het onder
zoeksterrein, zijn de resultaten van het on
derzoek, over het geheel genomen, zozeer de
moeite waard, dat de reeks langzamerhand
beschouwd wordt als de eerste wetenschap
pelijke aanzet om de geschiedenis van de
aanleg van Nederlandse tuinen, parken en
buitenplaatsen systematisch in kaart te bren
gen. In dit opzicht kan de reeks vergeleken
worden met de Geïllustreerde beschrijving
van de Monumenten van Geschiedenis en
Kunst in Nederland, die eveneens door de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg wordt
verzorgd.
Verder heeft de praktijk uitgewezen, dat de
Groene Reeks van groot belang kan zijn voor
het beheer van die buitenplaatsen, waarvan
de geschiedenis van de aanleg in de reeks is
verschenen.
BRONNEN
Het materiaal waarin deze geschiedenis ons
is overgeleverd, zou in vijf categorieën on
derscheiden kunnen worden:
1. Kaarten: onderwerpen van de aanleg,
opmetingen, topografische kaarten (bijvoor
beeld de Topografische Militaire Kaart van
het Koninkrijk der Nederlanden, ca. 1850),
verpondingskaarten, kadasterkaarten (Kada
straal Minuutplan, en kadastrale hulpkaar-
ten) en veilingkaarten.
2. Afbeeldingen: vogelvluchten (waarvan
de aard vaak ergens tussen kaarten en ge
zichten in ligt) en gezichten in de vorm van
tekeningen, gravures, schilderijen en foto's.
3. Beschrijvingen: in veilingscatalogi en
vooral in reisverslagen, historische beschrij
vingen van Nederland of delen daarvan in
overzichtswerken'1', advertenties en trans-
portacten.
4. Rekeningen: kasboeken van de verschil
lende eigenaren, rekeningen van boomkwe
kers en tuinarchitecten.
5. Varia: beplantingslijsten, mondelinge
mededelingen (vaak blijkt het menselijk ge-
Drie fasen uit de geschiedenis van Kasteel
Middachten te Rheden.
De laatste hier weergegeven staat uit het begin van
deze eeuw is verminkt aan ons overgeleverd en
wordt 'vereenvoudigd' hersteld.
1) Vogelvlucht uit ca. 1730, gravure door A. van
der Laan en Hendrick de Leth. Uit: Vérscheyde
Schoone en vermaakelijke gesichten van 't Oudt
Adelijk Huis van Middachten enz.
