88
scherming en -beheer in zich bergt hier te
lande niet bestaat. Het zou het voortbestaan
van het ensemble van de historische buiten
plaats ten goede komen. De belangen op dit
gebied zijn in Nederland nu te versnipperd.
Twee instellingen, die tesamen het National
Trust-idee nastreven zijn de Stichting Vrien
den der Geldersche Kasteelen en de Stichting
Het Geldersch Landschap, die samen 21 kas
telen, historische buitenhuizen en kasteelrui
nes en 7000 ha natuurschoon in de provincie
Gelderland bezitten (zie noot).
- Over één aspect is tot dusver nauwelijks
gerept: dat is de aandacht, die besteed dient
te worden aan de historische interieurs van
de Nederlandse buitenplaats. Die huizen,
waar de oorspronkelijke inboedel bewaard is
gebleven zijn in Nederland hoogst zeldzaam
geworden. Er dient alles op alles gezet te
worden om de enkele voorbeelden, die nog
resten voor de toekomst als geheel bijeen te
houden. Een interieur laat zich nauwelijks
meer reconstrueren wanneer de er oorspron
kelijk thuis horende mobilia verspreid raken.
Een interieur was vroeger ook zelden statisch
doch aan mode onderhevig, en er werd dik
wijls verdeeld of toegevoegd. Het behoud
van wat ons nu nog rest aan oude inboedels
dient echter met grote mate van prioriteit te
worden nagestreefd.
ROSENDAEL
Als een goed voorbeeld hoe het beheer van
huis èn park gevoerd zou kunnen worden,
kan het park Rosendael in Gelderland
dienen:
Kasteel en omringend park werden in 1977
door W. F. T. baron van Pallandt gelega
teerd aan de Stichting Het Geldersch Land
schap, die het kasteel in 1982 aan haar zuster
instelling de Stichting Vrienden der Gelder
sche Kasteelen overdroeg. De collectie van
60 familieportretten werd ondergebracht in
de Stichting 'Brantsen van de Zyp - ter be
waring van Gelderse familieportretten'.
Sindsdien is door het Geldersch Landschap
een herstelplan voor het park opgesteld, dat
nu in fasen wordt uitgevoerd. Een commissie
van externe deskundigen adviseert de direc
tie bij de uitvoering van het herstel. De
Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen
heeft de daken van het kasteel (ten dele)
hersteld; verdere restauratie is op dit moment
vanwege gebrek aan middelen onmogelijk.
Van de kunstwerken in het park werden nog
onder de laatste particuliere eigenaar de
schelpengalerij en het exterieur van de thee
koepel hersteld. In 1983 werden de bekende
bedriegertjes in eigen beheer gerestaureerd.
Het ligt nog in de bedoeling de Oranjerie, die
in de oorlog werd verwoest, te herstellen en
in te richten als theeschenkerij.
De sinds de oorlog overwoekerde en nu ver
dwenen rozentuin zal opnieuw worden aan
gelegd met gelden, die in 1981 werden inge
zameld bij het afscheid van de voormalige
directeur der beide stichtingen. Het kasteel
zelf is verhuurd aan het 'Internationale Bur
gen Institut' (IBI) dat in de zuidvleugel enke
le vertrekken in de zomermaanden heeft
opengesteld, waarin wisselende exposities
over kastelen worden georganiseerd. Deze
worden jaarlijks door ruim 10.000 bezoekers
bezocht. Het park trekt ruim 40.000 betalen
de bezoekers per jaar. Begunstigers van Het
Geldersch Landschap en inwoners van de
gemeente Rozendael hebben gratis toegang.
In het voormalige koetshuis (rechter vleugel)
is in de zomermaanden een eenvoudig infor
matiecentrum ingericht betreffende het werk
der beide stichtingen, in het algemeen en met
name wat park Rosendaal betreft. Onlangs
kon door Het Geldersch Landschap een ho
venier worden aangetrokken, die na het her
stel van het park het specialistische onder
houdswerk voor zijn rekening zal nemen.
De kunstvoorwerpen uit het kasteel zijn -
behalve de portretten - verspreid geraakt,
maar door huidig onderzoek kunnen ze nog
ten dele bestudeerd en gedocumenteerd wor
den. Naar de geschiedenis van kasteel en
park wordt historisch onderzoek verricht, dat
bij het herstel dienst zal kunnen doen.
Hoe nauw een eigenaar vroeger bij aanleg en
beheer was betrokken, blijkt uit een brief van
de Stadhouderlijke architect, P. W.
Schonck, aan zijn opdrachtgever F. W. van
der Borch voor het huis Verwolde, waar
voor hij in 1776 de bouwplannen maakte:
'Ik twijfel niet of het aangename najaar zal
den Heer van Verwoolden zig ten nutte ma
ken; ik verheel mij zelfs dagelijks een train
met karren en wagens af en aan te zien rijden
met aarde, zand, bagger, ja alles wat op
Verwoolden bij malkanderen te schommelen
is, om de gracht en het terrain om het huys
aan te vullen, waarmee UHWGB ongetwijf-
feld al een groot eind zal geavanceert zijn.
UHWGB heeft bij den bouw van dit huys
waarlijk een geluk uyt duysende: alles loopt
ongemeen voordelig; mede zoo ik de voort
varendheid van den Heer van Verwoolde wel
ken, zoo is ook reets een begin gemaakt met
het planten der groote laan voor 't huys en
het gesigt door dezelve tot in het oneindige
verlangd.
Laten we voor de toekomst op een goede
samenwerking tussen overheid en betrokken
eigenaren hopen, opdat het voortbestaan van
de Nederlandse buitenplaats 'tot in het on
eindige verlengd' zal blijven.
Foto 4
Huis Zypendaal, gelegen aan de rand van Arnhem
in een door C. E. A. Petzold ontworpen (1863)
landschappelijke parkaanleg.
Na restauratie (1979-1982) werden de
bovenverdiepingen in gebruik genomen als
kantoor van de stichtingen Het Geldersch
Landschap/Vrienden der Geldersche Kastelen,
terwijl de hoofdverdieping in historische trant
werd ingericht en opengesteld voor het publiek.
Met uitzondering van de luchtfoto zijn alle foto's
van J. de Maret Tak.
Noot
Twee lezenswaardige artikelen die deze problematiek
tot onderwerp hebben zijn:
- 'Een onbillijke vergelijking' door D. J. G. Buur
man, waarin deze wijst op de onredelijkheid dat de
overheid wèl subsidie verstrekt voor de aankoop van
'natuurmonumenten' maar niet voor die van 'cultuur
monumenten'. Heemschut, augustus 1982, no. 7/8,
p. 114 en 115.
- De in Het Geldersch Landschap juni 1983, no. 2,
p. 12-14 afgedrukte rede van voorzitter Lord Gibson
van de Engelse 'National Trust', gehouden bij de
ingebruikneming van huis Zypendaal als kantoor en
museum van Stichting Het Geldersch Landschap en
de Stichting Vrienden van de Geldersche Kasteelen.
