tiDjoa
B!
(Zia
W
^Sï7
s-%'ju?-*
!i
83
landschap rijen bomen te planten waardoor
de blik werd geleid naar een verweg gelegen
houten pyramide.
Ter afsluiting van het nieuwe tuingedeelte
werden de halfronde verbindingscolonnades
geplaatst die bij de bouw van de nieuwe
paviljoens aan het corps de logis waren vrij
gekomen. Hoewel deze colonnades door hun
halfronde vorm een extra nadruk op de leng
te-as gaven, waren zij door de instandhou
ding van de rest van de beukenallee vanuit
het gebouw en de 'oude' tuin nauwelijks
zichtbaar (afb. 4).
Helaas komt één van de belangrijkste aspec
ten van de zeventiende eeuwse tuin van Het
Loo, deze 'vista' langs de lengte-as, in de
reconstructie niet terug: het wegkappen van
een lange strook bomen in het park ten gun
ste van deze vista zou natuurlijk een onaan
vaardbare zaak zijn.
Hopelijk zal het terugbrengen van het aller
belangrijkste aspect van de tuin, de enorme
fonteinen in de lengte-as, deze onvolkomen
heid optisch voldoende corrigeren.
WATERWERKEN
De aanleg van de fonteinen kwam vanaf
1692 goed op gang, toen het hoger gelegen
goed Asselt door de stadhouder, die inmid
dels ook koning van Engeland was gewor
den, werd aangekocht. Hiervandaan werd
een negen kilometer lang buizensysteem
aangelegd om het water voor de hoogste
straal van de tuin aan te voeren. Deze straal
was dertien en een halve meter hoog en er
was in het nieuw aangelegde tuingedeelte
een enorm achthoekig bassin voor aange
legd. Rond deze straal van dertien en een
halve meter hoogte spoten zestien drie en een
halve meter hoge stralen, waarvoor het water
aangevoerd werd uit het vier en een halve
kilometer verderop gelegen Orden. Samen
vormden deze stralen de zogenaamde 'Ko-
ningsspuiter'een fontein die in de zeven
tiende eeuw een regelrechte sensatie moet
zijn geweest. Daarbij stonk het water op Het
Loo niet zo verschrikkelijk als te Versailles,
waar een gesloten watercircuit was aange
legd. Op Het Loo stroomde altijd vers en
schoon water!
In de lengte-as lag overigens een hele reeks
waterwerken, beginnende met de cascades
(watertrappen) ter weerszijden van de trap,
die van het middenterras naar de verzonken
tuin liep: het water stroomde uit de urnen
waarop de riviergoden Rijn en IJssel (de
grensrivieren van de Veluwe) 'aanlagen',
langs trapsgewijs opgestelde bekkens naar
beneden. Deze cascades zijn bij de restaura
ties in hun oude luister hersteld.
Zo zal ook de zogenaamde 'Venusfontein'
worden gereconstrueerd (afb. 5). In de Ve
nusfontein waren beelden van Venus, Amor,
vier Tritons en vier zwanen verwerkt, ont
worpen door de Brusselse beeldhouwer Gru-
pello. Langs het pad dat in de lengte-as naar
deze Venusfontein liep, zijn ook de op de
afbeelding zichtbare 'sprongetjes' gerecon
strueerd. Al met al een watergekletter van
jewelste, zeker indien men op dit centrale
punt in de verzonken tuin de blik links en
rechts over de breedte-as liet gaan: behalve
twee waterspuwende globes waren tegen de
zijterrassen nog twee schitterende cascades
aangelegd. Al deze waterwerken kenden een
grote hoeveelheid beeldhouwwerk en een
groot aantal, vaak met koper beslagen water
bekkens. Een rijke indruk gaf de cascade aan
de oostzijde met het beeld van Narcissus, de
jongeling uit de in de 17de eeuw veelvuldig
nageslagen Metamorphosen van de klassieke
schrijver Ovidius, die zo verliefd werd op de
weerspiegeling van zijn eigen aangezicht in
4. Vogelvluchtgravure van Het Loo (gravure D.
Stoopendaal, n.b. de berceau-tuin rechts is
verkeerd weergegeven).
het water, dat hij ter plekke versteende (afb.
6).
De achterin de verzonken tuin gelegen Her
culesfonteinis een directe verwijzing naar
Willem III zelf, die zich met Hercules ver
eenzelvigde. Zo komt in het door hem ge
bouwde en ingerichte gedeelte van Hampton
1m 1 t-
Reconstructie-grondplan van de tuinuitleg op
Het Loo, na de uitbreiding van±1692.
(tekening W. P. Spies). Schaal 1:4.
A Venusfontein
B Wereld- en Hemelglobefonteinen
C Narcissus- en Galatheacascades
D Herculesfontein
E Koningsspuiter
F Pauwenstaartfontein
G Halfronde colonnades
H Allée in de lengte-as
I Orangerie
J Labyrinth
K Volières
L Waterwerken bij het reservoir
M Sterrebos van de Faun
